Ο Σωτήρης Δημητρίου, ένας από τους σημαντικότερους εν ζωή κοινωνικούς ανθρωπολόγους, δηλώνει πως «το σύστημα είναι έτοιμο να τερματίσει. Το ξέρουν και το κρύβουν επιμελώς. Κοιτάνε πώς θα διασωθούν οι ίδιοι, αλλά δεν κάνουν πίσω».
Με βάση επιστημολογικά, αλλά και πολιτισμικά δεδομένα, εξηγεί τι συμβαίνει με την Ευρώπη και την ελληνική Αριστερά.
• Ποιοι κυβερνούν σήμερα την Ευρώπη;
Μετά τον Αύγουστο του 2008, όταν οι G7 ανακοίνωσαν πως εισερχόμαστε σε περίοδο ύφεσης, αποκρύπτοντας ότι βρισκόμαστε σε χρονιά κρίσης για να μη γίνει πανικός, αυξάνει συνεχώς η σύγχυση και πυκνώνουν παρόμοιες ερωτήσεις. Ποιοι κυβερνούν την Ευρώπη; Γιατί επικρατεί η «κατάσταση εξαίρεσης»;
Ολες οι ενδείξεις επιβεβαιώνουν ότι βιώνουμε την κρισιμότερη καμπή της Ιστορίας της ανθρωπότητας, την αποδόμηση του βιομηχανικού μοντέλου, σε όλο τον πλανήτη. Αυτό αποδεικνύεται από τη συνεχή, μετά το 1990, πτώση του ετήσιου ρυθμού της βιομηχανικής ανάπτυξης, σε συνδυασμό με την κρίση της αγοράς και των τραπεζών, αλλά και από τη διαρκή αύξηση του δημόσιου χρέους των κρατών, η οποία έχει ξεπεράσει τα 200 τρισεκατομμύρια ευρώ.
Η κρίση αυτή δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Είχε προβλεφθεί από τους μαρξιστές, τους περιβαλλοντολόγους και τον K. Polanyi, ο οποίος από το 1940 είχε διατυπώσει ότι οδηγούμαστε σε επίθεση της οικονομίας κατά της κοινωνίας. Αυτό σημαίνει ότι όλοι οι κοινωνικοί τομείς θα λειτουργούν για αύξηση του κέρδους και όχι για την κοινωνία. Πλέον, οι κύριες θέσεις της διακυβέρνησης κατέχονται από οικονομολόγους, υπαλλήλους των Αγορών.
Δύο πρόεδροι της Γερμανίας υπήρξαν υπάλληλοι του ΔΝΤ. Επομένως, αυτοί που διοικούν την Ευρώπη δεν είναι ανίκανοι, αλλά τυφλά οικονομικά στελέχη. Είναι όμως ιδεοληπτικοί γιατί, σύμφωνα με τον Simmel (1900), πάσχουν από την ασθένεια του τζόγου, η οποία πλήττει όλους όσοι αφιερώνονται στη διαχείριση του χρήματος.
• Το πραξικόπημα κατά του Αλιέντε στη Χιλή, το 1971, ώθησε την ευρωπαϊκή Αριστερά σε επαναπροσδιορισμό, ιδίως τον Ενρίκο Μπερλίνγκουερ προς τον περίφημο «ιστορικό συμβιβασμό». Υπάρχουν αναλογίες με το σήμερα;
Η ανθρώπινη κοινωνία δεν αποτελείται μόνο από ανθρώπους, μηχανές και χρήμα. Συνιστά και ένα σύστημα πυκνών πολιτισμικών δεσμών, που λέγεται κουλτούρα. Αρα, η αποδόμηση του βιομηχανικού μοντέλου έχει άμεσες συνέπειες στη λειτουργία και στις αξίες της κουλτούρας. Ανατρέπει ή και αντιστρέφει όλες τις αρχές και τις κατηγορίες της: επικράτηση της σπέκουλας, της κοινωνικής παθογένειας (ναρκωτικά, εγκληματικότητα, αυτοκτονίες), έξαρση του ρατσισμού, της βίας και της ανδροκρατίας, αύξηση της κατάθλιψης, των ψυχώσεων και των σωματικών ασθενειών, κυρίως του καρκίνου, εξάπλωση του τράφικινγκ γυναικών και της παιδικής πορνείας, τεράστιες μετακινήσεις μεταναστών και προσφύγων, εξάπλωση συμμοριών και αιματηρές συγκρούσεις.
Ο εφιάλτης και η φρίκη κερδίζουν συνεχώς έδαφος, χωρίς οι επίσημες αρχές να κάνουν τίποτα αλλά, ακόμα χειρότερο, χωρίς να λένε τίποτα γι’ αυτό. Αντίθετα, προσπαθούν να τα αποκρύψουν. Οπως απέκρυψαν τις σφαγές ενός εκατομμυρίου στην Ινδονησία το 1965, άλλου ενός το 1998 στη Ρουάντα Ουρούντι και 3,5 εκατομμυρίων το 2001 στο Αν. Ζαΐρ.
Οι G7 τα γνωρίζουν όλα αυτά, δεν αντιδρούν, γεγονός που συνιστά έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Ωστόσο προτιμούν να συνεχίσουν την επίθεση της οικονομίας στην κοινωνία, μέσα από αυτές τις συνθήκες αναρχίας, μεθοδεύοντας τη μελλοντική τους μετακόμιση στον Αρη. Τα γνωρίζουν επίσης και μεγάλες ομάδες του πληθυσμού, που με διάφορα μέσα προσπαθούν να αντιδράσουν: Ζαπατίστας, Φόρουμ, κίνημα των πλατειών.
Η κατάσταση θυμίζει εκείνη της εποχής του Ενρίκο Μπερλίνγκουερ, με τη διαφορά ότι η πολιτική εκείνη κατέληξε σε σύμπραξη με τον εθνικό καπιταλισμό. Επιπλέον, έχει μεσολαβήσει η παγκοσμιοποίηση και ο καπιταλισμός έχει συγκροτηθεί σε ενιαίο σύστημα, πέρα από τα εθνικά όρια.
• Μπορεί ο ΣΥΡΙΖΑ να φέρει κάποια αλλαγή σε αυτή την πραγματικότητα;
Η Ελλάδα δεν βρίσκεται μόνη της στον ουρανό, συνεπώς η αδιαφορία για τον διεθνή συσχετισμό των δυνάμεων δεν είναι απλά άγνοια, αλλά πηγή σοβαρών λαθών. Τον όρο αυτόν τον τηρούσε η Αριστερά και όταν δεν το έκανε, τον Δεκέμβρη του 1944, το πλήρωσε ακριβά.
Το εκπληκτικό είναι ότι ο ίδιος ο Σουλτς είπε -στον εναρκτήριο λόγο του, αμέσως μετά τη συμφωνία της 12ης Ιουλίου- ότι «το πρόβλημα της Ελλάδας είναι βασικά πρόβλημα της Ευρώπης». Πράγματι, μπορεί ο ΣΥΡΙΖΑ να μην κατάφερε να αποφύγει το Μνημόνιο, αλλά μετά τη 12η Ιουλίου οι μάσκες στην Ευρώπη έπεσαν. Αυτό είναι σπουδαία νίκη.
Αποκαλύφθηκαν οι αρνητικές συνέπειες της λιτότητας, η απειλή της γερμανικής ηγεμονίας, ράγισε ο άξονας Γαλλίας-Γερμανίας με κινητοποιήσεις στη Γαλλία, διαφάνηκε η ρήξη μεταξύ Βορρά και Νότου στην Ευρώπη, καθώς και μεταξύ Ευρώπης-ΗΠΑ. Από την άλλη, μην ξεχνάμε πως το ουσιαστικό διακύβευμα των εξάμηνων διαπραγματεύσεων με τους καπιταλιστικούς θεσμούς της Ευρώπης ήταν η ανατροπή της πρώτης κυβέρνησης της Αριστεράς, η οποία αναδύθηκε στην επικράτεια της Δύσης (από το κυρίαρχο σύστημα, σε συντονισμό με τις εγχώριες δυνάμεις της συντήρησης). Οποιος δεν βλέπει τη σημασία αυτού του γεγονότος, δεν πάσχει απλά από μυωπία...
Σ’ αυτήν τη διαμάχη συνέβαλε και το δημοψήφισμα του «όχι», προβάλλοντας την αντίσταση της Αριστεράς. Αυτή ακριβώς η είσοδος στις ρωγμές του συστήματος είναι που θα προκαλέσει στο μέλλον νέα ραγίσματα. Και αυτό είναι νίκη.
• Η σύντροφός σας, η αγαπημένη μας Αλίντα, έλεγε πως Ιστορία είναι ο ανθρώπινος πόνος. Πώς αυτό μετασχηματίζεται στο σήμερα;
Ιστορία είναι ο ανθρώπινος πόνος. Είναι πόνος επειδή συνιστά κυοφορία, τον μετασχηματισμό της κοινωνίας σε νέες μορφές. Οποιος δεν πόνεσε, δεν ένιωσε βαθιά μέσα του τη ζωή. Αν σήμερα ο πόνος της ανθρωπότητας έχει τόσο πολύ διογκωθεί, αυτό σημαίνει προφανώς ότι διαδραματίζεται μια μεγάλη κυοφορία στην ιστορία της.
Ποιος είναι
Ο Σωτήρης Δημητρίου (γενν. 1925) είναι απόφοιτος του ΕΜΠ και κοινωνικός ανθρωπολόγος. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, του Εμφυλίου και της δικτατορίας ανέπτυξε έντονη αντιστασιακή δράση, με αποτέλεσμα φυλακή και εξορίες.
Σύντροφος ζωής της ντοκιμαντερίστριας Αλίντας Δημητρίου, που έφυγε από κοντά μας το 2013, ασχολήθηκε θεωρητικά με τον κινηματογράφο.
Διαθέτει σπουδαίο συγγραφικό έργο, όπως το πεντάτομο «Λεξικό των Όρων» και το μνημειώδες εγκυκλοπαιδικό έργο «Η εξέλιξη του ανθρώπου».
Αναμένεται προς έκδοση το τελευταίο του δοκίμιο «Σχέσεις δύναμης και μεθοδολογία».
Με ομάδα πανεπιστημιακών, ίδρυσε το «Ανοιχτό κοινωνικό πανεπιστήμιο», με συγκεκριμένα μαθήματα, που θα ξεκινήσουν σε λίγους μήνες και θα είναι ελεύθερα για όλους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου