4/2/2025 - Gilbert Achcar
The Age of Neofascism and Its Distinctive Features
With each passing day and at an accelerating pace in recent years, it becomes increasingly obvious that we are witnessing a new era of rise of the far right on a global scale, similar to the era of the rise of fascist forces between the two world wars of the twentieth century.
Η εποχή του νεοφασισμού και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του
Κάθε μέρα που περνά και με επιταχυνόμενους ρυθμούς τα τελευταία χρόνια, γίνεται όλο και πιο προφανές ότι γινόμαστε μάρτυρες μιας νέας εποχής ανόδου της ακροδεξιάς σε παγκόσμια κλίμακα, παρόμοια με την εποχή της ανόδου των φασιστικών δυνάμεων μεταξύ των δύο παγκοσμίων πολέμων του εικοστού αιώνα.
Κάθε μέρα που περνά και με επιταχυνόμενους ρυθμούς τα τελευταία χρόνια, γίνεται όλο και πιο προφανές ότι γινόμαστε μάρτυρες μιας νέας εποχής ανόδου της ακροδεξιάς σε παγκόσμια κλίμακα, παρόμοια με την εποχή της ανόδου των φασιστικών δυνάμεων μεταξύ των δύο παγκοσμίων πολέμων του εικοστού αιώνα. Ο χαρακτηρισμός «νεοφασισμός» έχει χρησιμοποιηθεί για να χαρακτηρίσει τη σύγχρονη ακροδεξιά, η οποία προσαρμόστηκε στην εποχή μας, έχοντας επίγνωση ότι η επανάληψη του ίδιου φασιστικού μοτίβου τον περασμένο αιώνα δεν ήταν πλέον δυνατή, με την έννοια ότι δεν ήταν πλέον αποδεκτή από την πλειοψηφία των ανθρώπων.
Ο νεοφασισμός ισχυρίζεται ότι σέβεται τους βασικούς κανόνες της δημοκρατίας αντί να εγκαθιδρύει μια γυμνή δικτατορία όπως έκανε ο προκάτοχός του, ακόμη και όταν αδειάζει τη δημοκρατία από το περιεχόμενό της διαβρώνοντας τις πραγματικές πολιτικές ελευθερίες σε διάφορους βαθμούς, ανάλογα με το πραγματικό επίπεδο δημοτικότητας κάθε νεοφασίστα ηγεμόνα (και επομένως την ανάγκη του να νοθεύσει τις εκλογές) και την ισορροπία δυνάμεων μεταξύ του. Υπάρχει σήμερα ένα ευρύ φάσμα βαθμών νεοφασιστικής τυραννίας, από σχεδόν απόλυτη στην περίπτωση του Βλαντιμίρ Πούτιν έως αυτό που διατηρεί ακόμα ένα χώρο πολιτικού φιλελευθερισμού όπως στις περιπτώσεις του Ντόναλντ Τραμπ και του Ναρέντρα Μόντι.
Ο νεοφασισμός διαφέρει από τα παραδοσιακά δεσποτικά ή αυταρχικά καθεστώτα (όπως η κινεζική κυβέρνηση ή τα περισσότερα αραβικά καθεστώτα) στο ότι βασίζεται, όπως ο φασισμός του περασμένου αιώνα, σε μια επιθετική, μαχητική κινητοποίηση της λαϊκής του βάσης σε μια ιδεολογική βάση παρόμοια με αυτή που χαρακτήριζε τον προκάτοχό του. Αυτή η βάση περιλαμβάνει διάφορες συνιστώσες της ακροδεξιάς σκέψης: εθνικιστικό και εθνικό φανατισμό, ξενοφοβία, ρητό ρατσισμό, ισχυρή αρρενωπότητα και ακραία εχθρότητα προς τον Διαφωτισμό και τις χειραφετικές αξίες.
Όσον αφορά τις διαφορές μεταξύ παλιού και νέου φασισμού, οι πιο σημαντικές από αυτές είναι, πρώτον, ότι ο νεοφασισμός δεν βασίζεται στις παραστρατιωτικές δυνάμεις που χαρακτήριζαν την παλιά εκδοχή – όχι με την έννοια ότι τις στερείται, αλλά τους κρατά σε εφεδρικό ρόλο στα παρασκήνια, όταν είναι παρόντες – και, δεύτερον, ότι ο νεοφασισμός δεν ισχυρίζεται ότι είναι «προσοσιαλιστής». Το πρόγραμμά του δεν οδηγεί στη διεύρυνση του κρατικού μηχανισμού και του οικονομικού του ρόλου, αλλά μάλλον αντλεί έμπνευση από τη νεοφιλελεύθερη σκέψη στην έκκλησή του να μειώσει τον οικονομικό ρόλο του κράτους υπέρ του ιδιωτικού κεφαλαίου. Ωστόσο, η ανάγκη μπορεί να το κάνει να πάει προς την αντίθετη κατεύθυνση, όπως συμβαίνει με το καθεστώς του Πούτιν υπό την πίεση των απαιτήσεων του πολέμου που εξαπέλυσε εναντίον της Ουκρανίας.
Ενώ ο φασισμός του εικοστού αιώνα αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της σοβαρής οικονομικής κρίσης που ακολούθησε τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και έφτασε στο αποκορύφωμά του με τη «Μεγάλη Ύφεση», ο νεοφασισμός αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της επιδεινούμενης κρίσης του νεοφιλελευθερισμού, ειδικά μετά τη «Μεγάλη Ύφεση» που προέκυψε από την οικονομική κρίση του 2007-08. Ενώ ο φασισμός του περασμένου αιώνα ενέκρινε τις εθνικές και εθνοτικές εχθροπραξίες που επικρατούσαν στην καρδιά της ευρωπαϊκής ηπείρου, με φόντο τις ειδεχθείς ρατσιστικές πρακτικές που συνέβαιναν στις αποικισμένες χώρες, ο νεοφασισμός άνθισε στην κοπριά της ρατσιστικής, ξενοφοβικής δυσαρέσκειας που συνόδευε τα αυξανόμενα κύματα παγκοσμιοποίησης ή μισαλλοδοξίας. Η τελευταία τροφοδότησε, παράλληλα με την κατάρρευση των κανόνων του διεθνούς συστήματος. Οι Ηνωμένες Πολιτείες διαδραμάτισαν τον βασικό ρόλο στην παρεμπόδιση της ανάπτυξης ενός διεθνούς συστήματος βασισμένου σε κανόνες μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, βυθίζοντας έτσι γρήγορα τον κόσμο σε έναν Νέο Ψυχρό Πόλεμο.
Ο νεοφασισμός μπορεί να φαίνεται λιγότερο επικίνδυνος από τον προκάτοχό του επειδή δεν βασίζεται σε παραστρατιωτικά φαινόμενα και επειδή η πυρηνική αποτροπή καθιστά απίθανο έναν νέο παγκόσμιο πόλεμο (αλλά όχι αδύνατο: ο πόλεμος της Ουκρανίας έχει φέρει τον κόσμο πιο κοντά στην πιθανότητα ενός νέου παγκόσμιου πολέμου από όλα τα γεγονότα μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ακόμη και στο απόγειο του Ψυχρού Πολέμου στην εποχή της ΕΣΣΔ). Η αλήθεια, όμως, είναι ότι ο νεοφασισμός είναι πιο επικίνδυνος από κάποιες απόψεις από τον παλιό. Ο φασισμός του εικοστού αιώνα βασίστηκε σε ένα τρίγωνο δυνάμεων (Γερμανία, Ιταλία και Ιαπωνία) που δεν είχε την αντικειμενική ικανότητα να πετύχει το όνειρό του για παγκόσμια κυριαρχία, και αντιμετώπισε δυνάμεις που ήταν οικονομικά ανώτερες από αυτόν (Ηνωμένες Πολιτείες και Βρετανία) εκτός από τη Σοβιετική Ένωση και το παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα (το τελευταίο έπαιξε σημαντικό ρόλο στον πολιτικά και μιλιταριστισμό).
Όσον αφορά τον νεοφασισμό, η κυριαρχία του στον κόσμο αυξάνεται, καθοδηγούμενη από την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ με ένα πρόσχημα που συνάδει πολύ περισσότερο με τον νεοφασισμό από ό,τι κατά την πρώτη του θητεία. Έτσι, η μεγαλύτερη οικονομική και στρατιωτική δύναμη του κόσμου είναι σήμερα η αιχμή του δόρατος του νεοφασισμού, με τον οποίο συγκλίνουν διάφορες κυβερνήσεις στη Ρωσία, την Ινδία, το Ισραήλ, την Αργεντινή, την Ουγγαρία και άλλες χώρες, ενώ η πιθανότητα νεοφασιστικών κομμάτων να έρθουν στην εξουσία στις μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες (στη Γαλλία και τη Γερμανία, μετά την Ιταλία, ακόμη και στη Βρετανία) φαίνεται στον ορίζοντα στην Κεντρική Ευρώπη.
Εάν είναι αλήθεια ότι η πιθανότητα ενός νέου παγκόσμιου πολέμου παραμένει περιορισμένη, ο κόσμος μας αντιμετωπίζει κάτι όχι λιγότερο επικίνδυνο από τους δύο παγκόσμιους πολέμους του εικοστού αιώνα, δηλαδή την κλιματική αλλαγή, που απειλεί το μέλλον του πλανήτη και της ανθρωπότητας. Ο νεοφασισμός σπρώχνει τον κόσμο στην άβυσσο με την κραυγαλέα εχθρότητα των περισσότερων φατριών του σε απαραίτητα περιβαλλοντικά μέτρα, επιδεινώνοντας έτσι τον περιβαλλοντικό κίνδυνο, ειδικά όταν ο νεοφασισμός έχει αναλάβει τα ηνία της εξουσίας στους πιο ρυπογόνους ανθρώπους στον κόσμο, ανάλογα με τον αριθμό του, δηλαδή τους λαούς των Ηνωμένων Πολιτειών.
Δεν υπάρχει στον σημερινό κόσμο αντίστοιχο με αυτό που ήταν το εργατικό κίνημα με τις σοσιαλιστικές και κομμουνιστικές του πτέρυγες μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Αντίθετα, οι δυνάμεις της αριστεράς υποφέρουν από ατροφία στις περισσότερες χώρες, αφού οι περισσότερες από αυτές συγχωνεύθηκαν στο χωνευτήριο του νεοφιλελευθερισμού σε σημείο που δεν αποτελούν πλέον εναλλακτική στο status quo στα μάτια της κοινωνίας. Ή αλλιώς, αδυνατούν να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις της εποχής μας, αναπαράγοντας τα ελαττώματα της αριστεράς του εικοστού αιώνα που οδήγησαν στην ιστορική της χρεοκοπία. Όλα τα παραπάνω μας κάνουν να υποστηρίζουμε ότι η εποχή του νεοφασισμού είναι από ορισμένες απόψεις πιο επικίνδυνη από την εποχή της παλιάς. Η νέα γενιά παραμένει το επίκεντρο της μεγαλύτερης ελπίδας μας, και σημαντικά τμήματα της έχουν αποκαλύψει την απόρριψη του ρατσισμού, όπως αυτός που εκδηλώθηκε στον σιωνιστικό γενοκτονικό πόλεμο στη Γάζα, και την υπεράσπιση της ισότητας όλων των ειδών των δικαιωμάτων, όπως φυσικά και την υπεράσπιση του περιβάλλοντος.
Ενόψει της παγκόσμιας άνοδος του νεοφασισμού, υπάρχει ζωτική και επείγουσα ανάγκη να τον αντιμετωπίσουμε συγκεντρώνοντας τις ευρύτερες ad hoc συμμαχίες για την υπεράσπιση της δημοκρατίας, του περιβάλλοντος και των δικαιωμάτων των φύλων και των μεταναστών, με την ποικιλία των δυνάμεων που αγκαλιάζουν αυτούς τους στόχους, ενώ εργάζονται για την ανοικοδόμηση ενός παγκόσμιου ρεύματος που αντιτίθεται στον νεοφιλελευθερισμό και προασπίζοντας το δημόσιο συμφέρον έναντι του ιδιωτικού συμφέροντος.
Μετάφραση από το αραβικό πρωτότυπο που δημοσιεύτηκε από την Al-Quds al-Arabi στις 4 Φεβρουαρίου 2025. Μη διστάσετε να αναδημοσιεύσετε ή να δημοσιεύσετε σε άλλες γλώσσες, με αναφορά της πηγής.
ΠΗΓΗ: ΕΔΩ | Μετάφραση μέσω πλατφόρμας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου