[Μετά από τρία περίπου χρόνια ενεργοποιώ το blog "Οικολογική Αριστερά - Οικοσοσιαλισμός" με αφορμή τις συζητήσεις και τις αναζητήσεις που γίνονται χύμα και ανοργάνωτα για την Αριστερά και την Πολιτική Οικολογία. Η ενεργοποίηση του blog με δημοσιεύσεις, κυρίως θεωρητικών Οικοσοσιαλιστικών θεμάτων, σκοπεύει να συμβάλλει στην ενημέρωση και τίποτα περισσότερο.
Το άρθρο του Michael Löwy "XIII THESES ON THE IMMINENT ECOLOGICAL CATASTROPHE AND THE (REVOLUTIONARY) MEANS OF AVERTING IT" δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα Global Ecososialist Network [ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ] και μεταφράστηκε στη γλώσσα μας μέσω αυτόματης μεταφραστικής ψηφιακής πλατφόρμας με μια μικρή επιμέλεια, για αυτό υπάρχουν και αρκετές ασυνταξίες.
Κώστας Φωτεινάκης]
Paris, le 24/02/2014. Portrait de Michael Lowy.Photo Pierre Pytkowicz
Michael Löwy
Ι. Η οικολογική κρίση είναι ήδη το σημαντικότερο κοινωνικό και πολιτικό ζήτημα του 21ου αιώνα και θα γίνει ακόμη περισσότερο τους επόμενους μήνες και χρόνια. Το μέλλον του πλανήτη, και συνεπώς της ανθρωπότητας, θα καθοριστεί τις επόμενες δεκαετίες. Οι υπολογισμοί ορισμένων επιστημόνων ως προς τα σενάρια για το έτος 2100 δεν είναι πολύ χρήσιμοι για δύο λόγους: Α) επιστημονικούς: λαμβάνοντας υπόψη όλες τις αναδρομικές επιπτώσεις αδύνατο να υπολογιστούν, είναι πολύ επικίνδυνο να κάνουμε προβλέψεις για έναν αιώνα. Β) πολιτικό: στο τέλος του αιώνα θα φύγουμε όλοι, τα παιδιά και τα εγγόνια μας, άρα ποιος νοιάζεται;
II. Όπως εξηγεί η IPCC, εάν η μέση θερμοκρασία υπερβεί την προβιομηχανική περίοδο κατά 1,5°, υπάρχει κίνδυνος να ξεκινήσει μια μη αναστρέψιμη διαδικασία κλιματικής αλλαγής 1. Η οικολογική κρίση περιλαμβάνει διάφορες πτυχές, με επικίνδυνες συνέπειες, αλλά το ζήτημα του κλίματος είναι αναμφίβολα η πιο δραματική απειλή. Ποιες θα ήταν οι συνέπειες αυτού; Μόνο μερικά παραδείγματα: ο πολλαπλασιασμός των megfires (σ.σ. μεγάλης έκτασης και παρατεταμένου χρόνου πυρκαγιές) όπως στην Αυστραλία. την εξαφάνιση ποταμών και την ερημοποίηση των χερσαίων περιοχών, το λιώσιμο και την εξάρθρωση των πολικών πάγων και την ανύψωση της στάθμης της θάλασσας, που θα μπορούσε να φτάσει τα δεκάδες μέτρα. Ωστόσο, στα δύο μέτρα τεράστιες περιοχές του Μπαγκλαντές, της Ινδίας και της Ταϊλάνδης, καθώς και οι μεγάλες πόλεις του ανθρώπινου πολιτισμού – Χονγκ Κονγκ, Καλκούτα, Βενετία, Άμστερνταμ, Σαγκάη, Λονδίνο, Νέα Υόρκη, Ρίο – θα έχουν εξαφανιστεί κάτω από τη θάλασσα. Πόσο ψηλά μπορεί να φτάσει η θερμοκρασία; Από ποια θερμοκρασία θα απειληθεί η ανθρώπινη ζωή σε αυτόν τον πλανήτη; Κανείς δεν έχει απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα.
III. Αυτοί είναι κίνδυνοι μιας καταστροφής πρωτοφανούς στην ανθρώπινη ιστορία. Θα έπρεπε κανείς να επιστρέψει στο Πλιόκαινο, μερικά εκατομμύρια χρόνια πριν, για να βρει κλιματικές συνθήκες παρόμοιες με αυτές που θα μπορούσαν να γίνουν πραγματικότητα στο μέλλον, λόγω της κλιματικής αλλαγής. Οι περισσότεροι γεωλόγοι θεωρούν ότι έχουμε εισέλθει σε μια νέα γεωλογική εποχή, το Ανθρωπόκαινο, όταν οι συνθήκες στον πλανήτη έχουν τροποποιηθεί από την ανθρώπινη δράση; Τι δράση; Η κλιματική αλλαγή ξεκίνησε με τη Βιομηχανική Επανάσταση του 18ου αιώνα, αλλά μετά το 1945, με τη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, έγινε ένα ποιοτικό άλμα. Με άλλα λόγια, ο σύγχρονος καπιταλιστικός βιομηχανικός πολιτισμός είναι υπεύθυνος για τη συσσώρευση CO2 στην ατμόσφαιρα, άρα και για την παγκόσμια θέρμανση.
IV. Η ευθύνη του καπιταλιστικού συστήματος στην επικείμενη καταστροφή αναγνωρίζεται ευρέως. Ο Πάπας Φραγκίσκος, στην Εγκύκλιό του Laudato Si, χωρίς να προφέρει τη λέξη «καπιταλισμός» μίλησε ενάντια σε ένα δομικά διεστραμμένο σύστημα εμπορικών και περιουσιακών σχέσεων που βασίζεται αποκλειστικά στην «αρχή της μεγιστοποίησης του κέρδους» ως υπεύθυνο τόσο για την κοινωνική αδικία όσο και για την καταστροφή του Κοινού μας Οίκου, τη Φύση. Ένα σύνθημα που ακούγεται παγκοσμίως σε οικολογικές διαδηλώσεις είναι «Αλλάξτε το σύστημα, όχι το κλίμα!». Η στάση που έδειξαν οι κύριοι εκπρόσωποι αυτού του συστήματος, υποστηρικτές του business as usual – δισεκατομμυριούχοι, τραπεζίτες, «ειδικοί», ολιγάρχες, πολιτικοί– μπορεί να συνοψιστεί με τη φράση που αποδίδεται στον Λουδοβίκο XIV: «Μετά από εμένα, ο κατακλυσμός».
V. Η συστημική φύση του προβλήματος απεικονίζεται σκληρά από τη συμπεριφορά των κυβερνήσεων. Όλοι, (με πολύ σπάνιες εξαιρέσεις) που λειτουργούν στην υπηρεσία της συσσώρευσης κεφαλαίου, των πολυεθνικών, της απολιθωμένης ολιγαρχίας, της γενικής εμπορευματοποίησης και του ελεύθερου εμπορίου. Μερικοί από αυτούς – ο Ντόναλντ Τραμπ, ο Ζαΐρ Μπολσονάρο, ο Σκοτ Μόρισον (Αυστραλία) – είναι ανοιχτά οικοκτόνοι και αρνητές του κλίματος. Οι άλλοι, «λογικοί» δίνουν τον τόνο στις ετήσιες συναντήσεις COP (Conference of the Parties or Circuses Organised Periodically;), οι οποίες χαρακτηρίζονται από αόριστη «πράσινη» ρητορική και απόλυτη αδράνεια. Το πιο επιτυχημένο ήταν το COP 21, στο Παρίσι, το οποίο ολοκληρώθηκε με επίσημες υποσχέσεις από όλες τις κυβερνήσεις που συμμετείχαν για μείωση των εκπομπών – που δεν τηρήθηκαν, εκτός από μερικά νησιά του Ειρηνικού. Οι επιστήμονες υπολογίζουν ότι ακόμη και αν είχαν διατηρηθεί, η θερμοκρασία θα ανέβαινε έως και 3,3 βαθμούς υψηλότερα…
VI . Ο «πράσινος καπιταλισμός», οι «αγορές άνθρακα», οι «μηχανισμοί αποζημίωσης και άλλοι χειρισμοί της λεγόμενης «βιώσιμης οικονομίας της αγοράς» έχουν αποδειχθεί εντελώς άχρηστοι, ενώ το «πρασίνισμα» με εκδίκηση (σ.σ. η φράση αυτή δεν έχει μεταφραστεί με επάρκεια), οι εκπομπές εκτοξεύονται στα ύψη και η καταστροφή πλησιάζει και πιο κοντά. Δεν υπάρχει λύση στην οικολογική κρίση στο πλαίσιο του καπιταλισμού, ενός συστήματος εξ ολοκλήρου αφιερωμένου στον παραγωγισμό, στον καταναλωτισμό, στον άγριο αγώνα για «μερίδια αγοράς», στη συσσώρευση κεφαλαίου και στη μεγιστοποίηση των κερδών. Η εγγενώς διεστραμμένη λογική του οδηγεί αναπόφευκτα στη διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας και στην καταστροφή των οικοσυστημάτων.
VII. Οι μόνες αποτελεσματικές εναλλακτικές λύσεις, ικανές να αποφύγουν την καταστροφή, είναι οι ριζοσπαστικές εναλλακτικές. «Ριζοσπάστης» σημαίνει επίθεση στη ρίζα του κακού. Αν το καπιταλιστικό σύστημα βρίσκεται στη ρίζα, χρειαζόμαστε αντισυστημικές εναλλακτικές, δηλαδή αντικαπιταλιστικές, όπως ο οικοσοσιαλισμός, ένας οικολογικός σοσιαλισμός μέχρι τις προκλήσεις του 21ου αιώνα. Άλλες ριζοσπαστικές εναλλακτικές όπως ο οικοφεμινισμός, η κοινωνική οικολογία (Murray Bookchin), η πολιτική οικολογία του André Gorz ή η αποανάπτυξη έχουν πολλά κοινά με τον οικοσιαλισμό: σχέσεις αμοιβαίας επιρροής έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια.
VIII. Τι είναι ο σοσιαλισμός; Για πολλούς μαρξιστές, είναι μετασχηματισμός των σχέσεων παραγωγής –με τη συλλογική ιδιοποίηση των μέσων παραγωγής– για να επιτραπεί η ελεύθερη ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων. Ο Οικοσοσιαλισμός διεκδικεί τον Μαρξ, αλλά ρητά σπάει με αυτό το παραγωγικό μοντέλο. Φυσικά, η συλλογική ιδιοποίηση είναι απαραίτητη, αλλά οι ίδιες οι παραγωγικές δυνάμεις πρέπει επίσης να μετασχηματιστούν: αλλάζοντας τις πηγές ενέργειας τους (ανανεώσιμες πηγές αντί για ορυκτά καύσιμα). β) με τη μείωση της παγκόσμιας κατανάλωσης ενέργειας. γ) με τη μείωση της παραγωγής αγαθών («αποανάπτυξη») και με την εξάλειψη των άχρηστων δραστηριοτήτων (διαφήμιση) και των επιβλαβών δραστηριοτήτων (φυτοκτόνα, όπλα πολέμου). δ) θέτοντας τέλος στην προγραμματισμένη απαξίωση. Ο οικοσοσιαλισμός περιλαμβάνει επίσης μετασχηματισμό των μοντέλων κατανάλωσης, των μορφών μεταφοράς, της αστικοποίησης και των «τρόπων ζωής». Εν ολίγοις, είναι πολύ περισσότερα από μια αλλαγή μορφών ιδιοκτησίας: είναι μια αλλαγή πολιτισμού, που βασίζεται σε αξίες αλληλεγγύης, ισότητας και σεβασμού προς τη φύση. Ο οικοσοσιαλιστικός πολιτισμός έρχεται σε ρήξη με τον παραγωγισμό και τον καταναλωτισμό, υπέρ του μικρότερου χρόνου εργασίας, άρα περισσότερο ελεύθερου χρόνου αφιερωμένου σε κοινωνικές, πολιτικές, ψυχαγωγικές, καλλιτεχνικές, ερωτικές κ.λπ. Ο Μαρξ αναφέρθηκε σε αυτόν τον στόχο με τον όρο «Βασίλειο της ελευθερίας».
IX . Για να επιτευχθεί η μετάβαση προς τον οικοσοσιαλισμό, απαιτείται δημοκρατικός σχεδιασμός, με γνώμονα δύο κριτήρια: την ικανοποίηση των πραγματικών αναγκών και τον σεβασμό της οικολογικής ισορροπίας του πλανήτη. Ο ίδιος ο λαός, μόλις εξαλειφθεί η επίθεση της διαφήμισης και η καταναλωτική εμμονή που δημιουργεί η καπιταλιστική αγορά – ποιος θα αποφασίσει, δημοκρατικά, ποιες είναι οι πραγματικές του ανάγκες. Ο οικοσοσιαλισμός είναι ένα στοίχημα στον δημοκρατικό ορθολογισμό των λαϊκών τάξεων.
X .Αυτό απαιτεί μια πραγματική κοινωνική επανάσταση. Πώς μπορεί να οριστεί μια τέτοια επανάσταση; Για να πραγματοποιηθεί το οικοσοσιαλιστικό σχέδιο, δεν αρκούν μερικές μεταρρυθμίσεις. Θα μπορούσαμε να αναφερθούμε σε ένα σημείωμα του Walter Benjamin, στο περιθώριο των διατριβών του Για την έννοια της ιστορίας (1940): «Ο Μαρξ είπε ότι οι επαναστάσεις είναι η ατμομηχανή της παγκόσμιας ιστορίας. Αλλά τα πράγματα μπορεί να πάνε διαφορετικά. Είναι πιθανό ότι οι στροφές είναι η πράξη με την οποία οι άνθρωποι που ταξιδεύουν στο τρένο ενεργοποιούν τα φρένα έκτακτης ανάγκης». Μετάφραση με όρους του 21ου αιώνα: είμαστε όλοι επιβάτες σε ένα τρένο αυτοκτονίας, το οποίο ονομάζεται Σύγχρονος Βιομηχανικός Καπιταλιστικός Πολιτισμός. Αυτό το τρένο κινείται προς ένα καταστροφικό χάσμα: την κλιματική αλλαγή. Η επαναστατική δράση στοχεύει να την σταματήσει – πριν είναι πολύ αργά.
XI. Ο Οικοσοσιαλισμός είναι ταυτόχρονα ένα έργο για το μέλλον και μια στρατηγική για τον αγώνα εδώ και τώρα. Δεν τίθεται θέμα να περιμένουμε «να ωριμάσουν οι συνθήκες». Είναι απαραίτητο να προκληθεί σύγκλιση μεταξύ κοινωνικών και οικολογικών αγώνων και να καταπολεμηθούν οι πιο καταστροφικές πρωτοβουλίες από δυνάμεις στην υπηρεσία του κεφαλαίου. Αυτό αποκαλούσε η Naomi Klein Blockadia. Μέσα σε κινητοποιήσεις αυτού του τύπου, κατά τη διάρκεια των αγώνων μπορεί να αναδυθεί μια αντικαπιταλιστική συνείδηση και ενδιαφέρον για τον οικοσοσιαλισμό. Προτάσεις όπως η Πράσινη Νέα Συμφωνία αποτελούν μέρος αυτής της πάλης, στις ριζοσπαστικές τους μορφές, που απαιτούν ουσιαστική αποκήρυξη των ορυκτών ενεργειών – αλλά όχι σε αυτές που περιορίζονται στην ανακύκλωση του «πράσινου καπιταλισμού».
XII. Ποιο είναι το υποκείμενο σε αυτόν τον αγώνα; Ο εργατικός/βιομηχανικός δογματισμός του προηγούμενου αιώνα δεν είναι πλέον επίκαιρος. Οι δυνάμεις που βρίσκονται τώρα στην πρώτη γραμμή της αντιπαράθεσης είναι οι νέοι, οι γυναίκες, οι αυτόχθονες πληθυσμοί και οι αγρότες. Οι γυναίκες είναι πολύ παρούσες στην τρομερή εξέγερση των νέων που ξεκίνησε από το κάλεσμα της Γκρέτα Τούνμπεργκ – μια από τις μεγάλες πηγές ελπίδας για το μέλλον. Όπως μας εξηγούν οι οικοφεμινίστριες, αυτή η μαζική συμμετοχή των γυναικών στις κινητοποιήσεις προέρχεται από το γεγονός ότι είναι τα πρώτα θύματα της καταστροφής του συστήματος στο περιβάλλον. Τα σωματεία αρχίζουν εδώ κι εκεί για να συμμετέχουν επίσης. Αυτό είναι σημαντικό, γιατί, σε τελική ανάλυση, δεν μπορούμε να ξεπεράσουμε το σύστημα χωρίς την ενεργό συμμετοχή των εργαζομένων στις πόλεις και την ύπαιθρο, που αποτελούν την πλειοψηφία του πληθυσμού. Η πρώτη προϋπόθεση, σε κάθε κίνημα είναι ο συσχετισμός οικολογικών στόχων (κλείσιμο ανθρακωρυχείων ή πετρελαιοπηγών, ή θερμοηλεκτρικών σταθμών κ.λπ.) με εγγυημένη απασχόληση για τους εμπλεκόμενους εργαζόμενους.
XIII. Έχουμε πιθανότητες να κερδίσουμε αυτή τη μάχη, πριν να είναι πολύ αργά; Σε αντίθεση με τους λεγόμενους «καταστροφολόγους» που διακηρύσσουν θορυβωδώς ότι η καταστροφή είναι αναπόφευκτη και ότι κάθε αντίσταση είναι μάταιη, πιστεύουμε ότι το μέλλον είναι ανοιχτό. Δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι αυτό το μέλλον θα είναι οικοσοσιαλιστικό: αυτό είναι το αντικείμενο ενός στοιχήματος με την Πασκαλιανή έννοια, στο οποίο δεσμεύουμε όλες μας τις δυνάμεις, σε μια «εργασία για την αβεβαιότητα». Αλλά όπως είπε ο Μπέρτολτ Μπρεχτ, με μεγάλη και απλή σοφία: «Αυτοί που πολεμούν μπορεί να χάσουν. Όσοι δεν αγωνίζονται έχουν ήδη χάσει ».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου