Environmental Education to face the ecological crisis: Popular and Liberating Education
Περιβαλλοντική Εκπαίδευση για την αντιμετώπιση της οικολογικής κρίσης: Λαϊκή και Απελευθερωτική Εκπαίδευση
από τον Ivonaldo Leite, κοινωνιολόγο, Ομοσπονδιακό Πανεπιστήμιο της Paraíba, Βραζιλία
Είναι εξαιρετικά επείγον να υιοθετήσουμε πολιτικές που να αντιμετωπίζουν πραγματικά τα περιβαλλοντικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε. Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση αποτελεί ζωτικό μέρος αυτής της έκκλησης για δράση. Ως πνευματικός μηχανισμός, η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση χρησιμεύει τόσο ως μέσο πειθούς όσο και ως τρόπος για να επιφέρει αλλαγή συμπεριφοράς.
Αλλά, πρώτα απ 'όλα, πρέπει να διευκρινίσουμε το είδος της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης που μπορεί πραγματικά να επιτύχει αυτόν τον στόχο, δεδομένου ότι, γενικά, οι κυβερνητικές πολιτικές σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος ήταν επιφανειακές και δεν επικεντρώνονται στις πραγματικές αιτίες της οικολογικής κρίσης. Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη. Οι κυβερνήσεις σήμερα είναι απλώς ανίκανες να αποτρέψουν την οικολογική αυτοκτονία στην οποία ανοίγει το δρόμο η κυρίαρχη καπιταλιστική λογική. Αυτή η επιφανειακή προσέγγιση, ωστόσο, δεν οφείλεται σε έλλειψη κατανόησης της περιβαλλοντικής κρίσης, αλλά μάλλον σε εγγενή συνέπεια της λειτουργίας της καπιταλιστικής οικονομίας.
Το κέρδος είναι η κύρια κινητήρια δύναμη πίσω από τον καπιταλισμό, και αυτό απαιτεί απεριόριστη επέκταση, απεριόριστη συσσώρευση και εμπορευματοποίηση. Αυτές οι συνθήκες είναι απαραίτητες για τη συνεχή αναπαραγωγή του καπιταλιστικού συστήματος. Πέρα από όλες τις άλλες τεχνικές λεπτομέρειες, αυτή είναι η κύρια ιδεολογική πτυχή του κλιματικού ζητήματος: Ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός είναι ανίκανος να αντιμετωπίσει το ζήτημα της υπερθέρμανσης του πλανήτη με σοβαρό και υπεύθυνο τρόπο.
Συνεπώς, οι περιβαλλοντικοί εκπαιδευτές πρέπει να διαμορφώσουν ένα πρόγραμμα διδασκαλίας που να θεωρεί την καπιταλιστική οικονομία υπεύθυνη για την παγκόσμια οικολογική κρίση, ενώ ταυτόχρονα να υποδεικνύει νέες κατευθύνσεις στην καταπολέμηση της κατάρρευσης του οικοσυστήματος.
Υπό αυτή την έννοια, παρουσιάζω παρακάτω έξι κατευθυντήριες γραμμές που φαίνονται απαραίτητες για ένα επιτυχημένο πρόγραμμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Είναι εμπνευσμένες από τις προοπτικές της Λαϊκής Εκπαίδευσης, σύμφωνα με το υπόβαθρο Λατινοαμερικανών στοχαστών όπως ο Paulo Freire, ο Álvaro Vieira Pinto, ο Carlos Rodrigues Brandão, ο Orlando
Fals Borda και ο Enrique Dussel.
1. Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση πρέπει να δίνει έμφαση στις κοινωνικές επιπτώσεις της οικολογικής κρίσης. Οι επιπτώσεις της ερημοποίησης, της έλλειψης νερού και της επισιτιστικής κρίσης θα επηρεάσουν δυσανάλογα τα φτωχότερα μέρη του πλανήτη. Για παράδειγμα, οι φτωχοί θα έχουν μεγαλύτερη δυσκολία να βρουν αξιόπιστες εναλλακτικές πηγές νερού και τροφίμων, καθώς και να αποκτήσουν πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη και βοήθεια έκτακτης ανάγκης σε περίπτωση φυσικών καταστροφών.
2. Είναι απαραίτητο η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση να τονίσει ότι η ανθρωπότητα είναι μέρος της φύσης και προϊόν της. Ως εκ τούτου, η έννοια της αποξένωσης της ανθρώπινης εργασίας από αυτό που παράγει συνδέεται άμεσα με την κατανόηση της αποξένωσης των ανθρώπων από τη φύση. Η εμπορευματοποίηση της φύσης υπό τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής και την ιδιωτική ιδιοκτησία έχει οδηγήσει αναπόφευκτα στην υποβάθμιση της φύσης.
3. Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση πρέπει να καθοδηγείται από μια διεπιστημονική προοπτική. Η διεπιστημονικότητα προϋποθέτει την αμοιβαία ανταλλαγή γνώσεων μεταξύ επιστημονικών κλάδων και βασίζεται ουσιαστικά σε μια συστημική προσέγγιση. Με αυτόν τον τρόπο, η διεπιστημονική διδασκαλία νοείται ως η διδασκαλία στην οποία δύο ή περισσότεροι επιστημονικοί κλάδοι συμμετέχουν σε μια αλληλεξαρτώμενη διαδικασία. Κάθε πεδίο σπουδών υποστηρίζει την έννοια της διεπιστημονικής προσέγγισης, στο βαθμό που ένα επιστημονικό γεγονός αποτελεί πάντα μια αφαίρεση από ένα ευρύτερο σύμπλεγμα, και επίσης στο βαθμό που αυτή η αφαίρεση αναγκαστικά σηματοδοτεί μια οριοθετημένη περιοχή που αντιστοιχεί σε μια συγκεκριμένη έρευνα, συγκεκριμένη στην προσέγγισή της, τη μέθοδό της και τις επιστημολογικές της υποθέσεις. Στην πραγματικότητα, όλοι οι κλάδοι χρειάζονται συναφή μαθήματα: η φυσική χρειάζεται τα μαθηματικά, η βιολογία χρειάζεται τη φυσική και τη χημεία, ενώ τα μαθηματικά χρησιμοποιούνται συχνότερα ως αφηρημένο εργαλείο υπολογισμού ή λογικής από άλλους κλάδους. Ομοίως, όλοι οι κλάδοι χρειάζονται μια αμοιβαία αποδεκτή γλώσσα ως βοηθητικό εργαλείο. Αυτή η προσέγγιση είναι ιδιαίτερα πολύτιμη στην αντιμετώπιση περιβαλλοντικών προβλημάτων, όπου ένα φαινόμενο πρέπει να μελετηθεί μέσω διαφορετικών αλλά συμπληρωματικών προσεγγίσεων.
4. Η περιβαλλοντική εκπαίδευση πρέπει να λαμβάνει υπόψη, όπως λέει ο Paulo Freire στην Παιδαγωγική του Καταπιεσμένου, ότι όσοι είναι πραγματικά αφοσιωμένοι στην απελευθέρωση πρέπει να απορρίψουν την τραπεζική έννοια της εκπαίδευσης στο σύνολό της, υιοθετώντας αντ' αυτής μια έννοια των γυναικών και των ανδρών ως συνειδητών όντων και της συνείδησης ως συνείδησης που έχει ως στόχο τον κόσμο. Πρέπει να εγκαταλείψουν τον εκπαιδευτικό στόχο της κατάθεσης και να τον αντικαταστήσουν με την τοποθέτηση των προβλημάτων των ανθρώπων στις σχέσεις τους με τον κόσμο. Η εκπαίδευση που «θέτετε προβλήματα», ανταποκρινόμενη στην ουσία της συνείδησης - την πρόθεση - απορρίπτει την επικοινωνία και ενσαρκώνει την επικοινωνία. Συνοψίζει το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της συνείδησης: να είναι συνειδητή, όχι μόνο ως προσηλωμένη στα αντικείμενα αλλά και ως στραμμένη στον εαυτό της.
5. Η απελευθερωτική εκπαίδευση συνίσταται σε πράξεις νόησης, όχι στη μεταφορά πληροφοριών. Είναι μια μαθησιακή κατάσταση στην οποία το γνωστικό αντικείμενο (κάθε άλλο παρά το τέλος της γνωστικής πράξης) μεσολαβεί μεταξύ των γνωστικών δρώντων - του εκπαιδευτικού από τη μία πλευρά και των μαθητών από την άλλη.
6. Η μέθοδος της προβληματικής διατύπωσης δεν διχοτομεί τη δραστηριότητα του δασκάλου-μαθητή: δεν είναι «γνωστική» σε ένα σημείο και «αφηγηματική» σε ένα άλλο. Είναι πάντα «γνωστική», είτε προετοιμάζει ένα έργο είτε συμμετέχει σε διάλογο με τους μαθητές. Δεν θεωρεί τα γνωστά αντικείμενα ως ιδιωτική του περιουσία, αλλά ως αντικείμενο στοχασμού από τον ίδιο και τους μαθητές. Με αυτόν τον τρόπο, ο εκπαιδευτικός που θέτει προβλήματα αναδιαμορφώνει συνεχώς τις στοχασμοί του στην αναστοχασμό των μαθητών.
Με άλλα λόγια, η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση για την αντιμετώπιση της οικολογικής κρίσης πρέπει να είναι δημοφιλής και απελευθερωτική. Όπως έχει πει ο Paulo Freire, αυτή η εκπαίδευση προωθεί την κριτική σκέψη και δίνει τη δυνατότητα στα άτομα να γίνουν φορείς αλλαγής, συμπεριλαμβανομένης της σχέσης τους με το περιβάλλον.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου