Μια νέα ενεργειακή πολιτική για να αλλάξουμε την Ευρώπη

ΠΗΓΗ ΕΔΩ

Μια νέα ενεργειακή πολιτική για να αλλάξουμε την Ευρώπη

Στόχος της παρούσας έκδοσης είναι να προσφέρει μια περιεκτική ανάλυση των όσων διακυβεύονται όταν μιλάμε για ένα προοδευτικό σχέδιο με στόχο την ενεργειακή μετάβαση της Ευρώπης.

Περιέχει εισηγήσεις επιστημόνων, κοινωνικών ακτιβιστών και συνδικαλιστών. Πιστεύουμε ότι μόνο εκκινώντας από μια ποικιλία προσεγγίσεων και εμπειριών θα μπορέσουμε να βελτιώσουμε τη δημοκρατία μας, παρέχοντας σε ακτιβιστές, σε προοδευτικούς πολιτικούς φορείς και σε όλους τους πολίτες συγκεκριμένες εναλλακτικές προτάσεις για μια ενεργειακή μετάβαση που να απαντά στις ανάγκες ολόκληρης της κοινωνίας.

A New Energy to Change Europe

Εισαγωγή

Η άνοδος της θερμοκρασίας του πλανήτη εντείνει τις γεωπολιτικές συγκρούσεις για την «ενεργειακή ασφάλεια», ενώ πάρα πολλοί άνθρωποι σε όλο τον κόσμο δεν μπορούν να ικανοποιήσουν τις στοιχειώδεις ενεργειακές τους ανάγκες. Επομένως, ο προβληματισμός για μια δίκαιη ενεργειακή μετάβαση που θα προλειάνει το έδαφος για ένα άλλο μοντέλο ανάπτυξης, είναι πιο κρίσιμος από ποτέ άλλοτε. Για τις γνήσια προοδευτικές δυνάμεις είναι απολύτως σαφές ότι μια νέα αντίθεση, πέραν εκείνης του κεφαλαίου και του κόσμου της εργασίας έχει αναδυθεί: η αντίθεση κεφαλαίου και βιωσιμότητας του πλανήτη. Οι αγώνες της κοινωνικής βάσης για την ενέργεια κερδίζουν παντού έδαφος, αναδεικνύοντας την ισχυρή βούληση που υπάρχει να υπερβούμε τις προσπάθειες των πολυεθνικών να γίνουν αποδεκτά κάποια περιβαλλοντικά αιτήματα, με την ετικέτα του πράσινου καπιταλισμού. Επιπλέον, σε όλη την Ευρώπη, ομάδες πολιτών διεκδικούν την ενεργειακή δημοκρατία από το στάδιο της παραγωγής μέχρι εκείνο της αναδιανομής, παλεύοντας, συγχρόνως, ενάντια στην ενεργειακή επισφάλεια.

Η στρατηγική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για μια Ενεργειακή Ένωση δεν θα αρθεί στο ύψος των περιστάσεων, για να το πούμε ήπια. Η στρατηγική, που δημοσιοποιήθηκε στις αρχές του 2015, έχει ένα τριπλό στόχο: τη δημιουργία και εφαρμογή μιας κοινής ενεργειακής πολιτικής, την αύξηση της ανταγωνιστικότητας και την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς. Η στρατηγική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εστιάζει κυρίως στην ασφάλεια της προμήθειας ενέργειας και τη δημιουργία μιας ανταγωνιστικής αγοράς ενέργειας. Αυτή, όμως, η προσέγγιση είναι απολύτως ακατάλληλη για τη διαχείριση της ενεργειακής φτώχιας. Η Ενεργειακή Ένωση με την παραπάνω μορφή, αποτελεί ένα ακόμη βήμα προς την εμπορευματοποίηση της ενέργειας προς όφελος των μονοπωλίων και των πολυεθνικών ομίλων. 

Στόχος του παρόντος φακέλου (e-dossier) είναι να εντοπίσει ενδεχόμενους εναλλακτικούς τρόπους πολιτικής δράσης και να προσφέρει μια περιεκτική ανάλυση των όσων διακυβεύονται όταν μιλάμε για ένα προοδευτικό σχέδιο για την ενεργειακή μετάβαση της Ευρώπης. Περιέχει εισηγήσεις επιστημόνων, κοινωνικών ακτιβιστών και συνδικαλιστών. Οι συγγραφείς πιστεύουν ακράδαντα ότι μόνο εκκινώντας από μια ποικιλία προσεγγίσεων και εμπειριών θα μπορέσουμε να βελτιώσουμε τη δημοκρατία μας, παρέχοντας σε ακτιβιστές, σε προοδευτικούς πολιτικούς φορείς και σε όλους τους πολίτες, συγκεκριμένες εναλλακτικές προτάσεις για μια ενεργειακή μετάβαση που να απαντά στις ανάγκες ολόκληρης της κοινωνίας.

Η πλήρης δυναμική της ενεργειακής μετάβασης συνήθως δεν γίνεται αντιληπτή. Το γεγονός ότι πολύ σπάνια αποτελεί αντικείμενο διερεύνησης, καταδεικνύει ότι μπορεί να καταστεί μέσο για την επίτευξη της κοινωνικής αλλαγής, αφενός, αλλά και για τον επανασχεδιασμό των διακρατικών σχέσεων, ώστε να βασίζονται στη συνεργασία και όχι τον ανταγωνισμό, αφετέρου. Επιπλέον, όσον αφορά τα ζητήματα οικολογίας, ακόμη και τα σενάρια που παρουσίασε η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) στηρίζονται σε αμφισβητούμενα νούμερα που επιχειρούν να ποσοτικοποιήσουν το μη ποσοτικοποιήσιμο. Αυτό, οδηγεί τελικά σε ψευδείς αναπαραστάσεις της κλιματικής αλλαγής. Τέτοιες ψευδείς αναπαραστάσεις -που υποβαθμίζουν τους πραγματικούς κινδύνους- εμποδίζουν την ενημέρωση του κοινού για τη σοβαρότητα του κινδύνου που η κλιματική αλλαγή συνιστά για την ανθρωπότητα και, άρα, αποτρέπουν τη λαϊκή κινητοποίηση. Η οποία, όμως, είναι απαραίτητη, αν θέλουμε να υπονομεύσουμε τη δύναμη που έχουν οι πολυεθνικές του Παγκόσμιου Βορρά και οι εταιρίες ορυκτού πετρελαίου, οι οποίες και φέρουν την κύρια ευθύνη για την καταστροφή του περιβάλλοντος. Άρα, η λανθασμένη αναπαράσταση της πραγματικότητας είναι ένα πολιτικό ζήτημα υψίστης σημασίας. Η ακριβής περιγραφή της που βασίζεται σε αυθεντικά, επιστημονικά αποτελέσματα και όχι σε ήπιες εκτιμήσεις συνιστά μείζον καθήκον για τα κοινωνικά κινήματα, τα κινήματα για την κλιματική δικαιοσύνη, τις περιβαλλοντικές ΜΚΟ και τα εργατικά συνδικάτα, καθώς και για τη ριζοσπαστική αριστερά. Πρόκειται, απλώς, για δημοκρατική επιταγή. 

Είναι πολύ σημαντικό για τη ριζοσπαστική αριστερά να καταστήσει τις κοινωνικές ελίτ υπεύθυνες για την κλιματική αλλαγή. Η ταξική γραμμή που διαχωρίζει αυτούς που την προκάλεσαν και είναι υπεύθυνοι γι’ αυτήν από εκείνους που υποφέρουν περισσότερο από τις συνέπειές της πρέπει να καταδειχθεί με σαφήνεια. Για παράδειγμα, μια εκτενής μελέτη για την εκπομπή των αερίων του θερμοκηπίου ανά κοινωνική τάξη, θα συνιστούσε ένα ισχυρό εργαλείο στη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής και θα βοηθούσε την προσέγγιση των κινημάτων για την κοινωνική δικαιοσύνη με τα κινήματα για την κλιματική δικαιοσύνη. Η προσέγγιση αυτή θα τους επέτρεπε να οργανώνουν πιο μαζικές κινητοποιήσεις. Τα πράγματα οδεύουν προς τη σωστή κατεύθυνση, όπως στην περίπτωση της ευρωπαϊκής εκστρατείας ενάντια στη θραύση (βλ. κεφ. 4.C). Ενώ αναμενόταν ότι τα συνδικάτα θα τάσσονταν υπέρ της θραύσης, ως πηγής φθηνότερης ενέργειας και τρόπου περιορισμού των πιέσεων για μειώσεις των μισθών, οι στενότερες επαφές τους με τα κοινωνικά κινήματα συνέβαλαν στην ενημέρωση των μελών τους για το κοινωνικό και περιβαλλοντικό κόστος που η θραύση συνεπάγεται για τις τοπικές κοινωνίες. 

Το θέμα της δημοκρατίας, εγγενώς συνδεδεμένο με τον διαφανή διάλογο, είναι κριτικής σημασίας για ένα ριζοσπαστικό αριστερό πρόγραμμα ενεργειακής μετάβασης, σε κάθε βήμα της διαδικασίας, από αυτό της παραγωγής μέχρι εκείνο της αναδιανομής. Η ενεργειακή μετάβαση πρέπει να συμβαδίζει με τ η δημοκρατία, ώστε να εγγυάται ότι θα λειτουργεί επ’ ωφελεία του μεγαλύτερου δυνατού αριθμού πολιτών, και να περιλαμβάνει όσο το δυνατόν περισσότερες απόψεις και εμπειρίες για την καλύτερη διαχείριση αυτού του συλλογικού ζητήματος. Η χρήση της ενέργειας πρέπει να θεωρείται ανθρώπινο δικαίωμα, ενώ η καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχιας και επισφάλειας πρέπει να καταστεί απόλυτη προτεραιότητα. Η μετατόπιση προς ένα ευρωπαϊκό ενεργειακό μοντέλο πιο δίκαιο και πιο δημοκρατικό απαιτεί μαζικές δημόσιες επενδύσεις, γεγονός που προϋποθέτει ισχυρή πολιτική βούληση. Όμως, ο σχεδιασμός ενός διαφορετικού ευρωπαϊκού ενεργειακού μοντέλου απαιτεί τη λύση των εκρηκτικών ζητημάτων που σχετίζονται με τη γεωπολιτική και την ασφάλεια των ενεργειακών προμηθειών, καθώς και νέους τρόπους συνεργασίας με τις προμηθεύτριες χώρες που γειτνιάζουν με την ΕΕ. Ο εκδημοκρατισμός του ενεργειακού μας μοντέλου δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς τον επαναπροσδιορισμό των εμπορικών σχέσεων με τις προμηθεύτριες χώρες. Η συνεργασία, καθώς και οι ανθρωπιστικοί, κοινωνικοί και περιβαλλοντικοί στόχοι πρέπει να αποτελούν την πυξίδα κάθε εμπορικής σχέσης, ειδικά εκείνων που σχετίζονται με την ενέργεια. Σε αυτό το πνεύμα, θα πρέπει να αποφεύγονται εχθρικές, μονομερείς ενέργειες, αν επιθυμούμε να διαφυλάξουμε την ειρήνη στην ευρωπαϊκή ήπειρο. 

Είναι προφανές ότι ένα πλήρες σχέδιο ενεργειακής μετάβασης από τη σκοπιά της ριζοσπαστικής αριστεράς δεν μπορεί να αγνοήσει κανένα από τα παραπάνω ζητήματα. Μόνο συμπεριλαμβάνοντάς τα στη θεώρησή μας έχουμε πιθανότητες να αντιμετωπίσουμε την κλιματική αλλαγή και να απαντήσουμε στις κοινωνικές και πολιτικές ανάγκες. Γι’ αυτό το λόγο, η συντακτική επιτροπή του παρόντος ηλεκτρονικού βιβλίου αποφάσισε να συμπεριλάβει εισηγήσεις που φωτίζουν κάθε πλευρά της συζήτησης για την ενεργειακή μετάβαση. Η παρούσα έκδοση δεν διεκδικεί την πλήρη κάλυψη του θέματος. Κύριος στόχος της είναι να προβάλει τη σημασία της πολυσυλλεκτικότητας στις συζητήσεις που γίνονται στον ευρωπαϊκό προοδευτικό χώρο, καθώς και στα κοινωνικά κινήματα και τα συνδικάτα. 

Μαξίμ Μπενατούιγ

Μετάφραση: Καλλιόπη Αλεξοπούλου