ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ | Αριστερά και Οικολογία

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

Την Τρίτη δόθηκε στη δημοσιότητα Έκθεση της υπηρεσίας του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή. Παρουσιάζοντας την έκθεση η κυρία Μ.Wahlström επικεφαλής του Γραφείου του ΟΗΕ για τη Μείωση του Κινδύνου των Καταστροφών (UNISDR) σημείωσε πως ο καιρός και το κλίμα είναι από τους κυριότερους παράγοντες κινδύνου για την εκδήλωση καταστροφών. Η έκθεση αποδεικνύει ότι ο κόσμος πληρώνει βαρύ τίμημα σε καταστροφές και ανθρώπινες ζωές. Τόνισε ιδιαίτερα ότι μπροστά στις συνομιλίες που ξεκινούν αυτές τις ημέρες στο Παρίσι «μακροπρόθεσμα απαιτείται μια συμφωνία που θα δρομολογηθεί στο  COP21, για τη μείωση των ζημιών από φυσικές καταστροφές, που εκπορεύονται εν μέρει από την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη και την άνοδο της στάθμης της θάλασσας».

Είκοσι χρόνια μετά τη Διεθνή Διάσκεψη του Κιότο το 1995 και δέκα χρόνια μετά την περίφημη έκθεση του διεθνούς κύρους Άγγλου οικονομολόγου,  λόρδου Nicolas Stern, που επισήμανε το βαρύ οικονομικό κόστος της αποκατάστασης των καταστροφών και τις απώλειες ανθρώπινων ζωών, σήμερα μπροστά την νέα Διεθνή Σύνοδο  του Παρισιού βρισκόμαστε σε μια νέα τραγική αποτίμηση των καταστροφών από την έκθεση του ΟΗΕ για την περίοδο 1995-2015 που κυριολεκτικά συγκλονίζουν!.

Έχουν καταγραφεί χιλιάδες φυσικές καταστροφές (πλημμύρες, θύελλες, καύσωνες, και άλλα καιρικά φαινόμενα που συνδέονται με την κλιματική απορρύθμιση, χιλιάδες χωρίς την υλική αποτίμηση των καταστροφών). Το τραγικότερο όμως είναι το γεγονός ότι δεν περισσεύει αισιοδοξία για την επιτυχία της νέας Διεθνούς Συνόδου του Παρισιού. Λίγα 24ωρα πριν από την έναρξη της Διεθνούς Διάσκεψης για την κλιματική αλλαγή κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί πλέον, ότι η συζήτηση για το κλίμα είναι μια ιδεολογική συζήτηση ή αντιπαράθεση για την υπονόμευση του καπιταλιστικού συστήματος, την ώρα που οι καταστροφές από την απορρύθμιση του θερμοστάτη της Γης είναι παρούσες και καταστρέφουν ένα «κλειστό σύστημα» αργά αλλά σταθερά.  

Ας δούμε όμως το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής, που η γνωστή δημοσιογράφος Νaοmi Klein  χαρακτήρισε ορθώς  ως το μεγαλύτερο έγκλημα του καπιταλισμού, αναλυτικότερα:  

Ένα από τα πιο κρίσιμα χαρακτηριστικά του σύγχρονου καπιταλισμού, ίσως το πιο συγκρουσιακό και επικίνδυνο είναι αυτό της διαδικασίας της ενσωμάτωσης στις δραστηριότητες συσσώρευσης του κεφαλαίου, του συνολικού συστήματος της ζωής του πλανήτη, δηλαδή των «μεταβολικών» διαδικασιών της σχέσης «άνθρωπος- φύση».

Σύμφωνα με αυτή τη διαπίστωση, πρέπει να αναζητηθεί και διεκδικηθεί μια ριζικά διαφορετική μεταβολική σχέση ανάμεσα στον άνθρωπο και τη φύση διότι όπως διαφαίνεται το πρόβλημα που αφορά την επιβίωση του πλανήτη ως ενός κλειστού μη βιώσιμου πλέον κυκλώματος είναι εδώ και ενεργεί. Οφείλουμε να κατανοήσουμε ότι «η φύση μπορεί να υπάρξει χωρίς τον άνθρωπο, αλλά ο άνθρωπος δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τη φύση».

Προφανώς η διεκδίκηση της ανάδειξης της Ριζοσπαστικής Οικολογίας, ως στοιχείου της διαδικασίας ανατροπής του μοναδικού συστήματος και των επιλογών του, αποτελεί σήμερα μια αριστερή επιλογή. Όχι φυσικά ως άκριτη και γενικόλογη αποδοχή μιας οποιαδήποτε μορφής «πράσινης οικονομίας», που αποτελεί την υποκριτική λογική του «οικολογισμού» και η οποία εύκολα ενσωματώνεται στις επιδιώξεις του συστήματος, αλλά ως ριζοσπαστική επιλογή που έχει ανατρεπτικό χαρακτήρα, λόγω της κρισιμότητας του προβλήματος της προστασίας του περιβάλλοντος και ιδιαιτέρως της κλιματικής αλλαγής που είναι πλέον παρούσα στις παγκόσμιες εξελίξεις.

---

Η διατήρηση και προστασία του περιβάλλοντος, δεν αποτελεί πλέον στείρο οικονομικό διαπίστευμα ή μια νέου επιχειρησιακού τύπου δραστηριότητα για κερδοφορία. Αντίθετα καθιερώνεται, ως μια νέα σχέση μεταξύ ανθρώπου και φύσης, που επιτυγχάνει την αξιοποίηση των φυσικών πόρων με όρους αειφορίας και ευημερίας του ανθρώπου, προστατεύοντας παράλληλα με ορθολογικό τρόπο τους φυσικούς πόρους, προκειμένου να λειτουργούν οι κλιματικοί μηχανισμοί αναπλήρωσης των στοιχείων προστασίας της φύσης και της  ζωής στον πλανήτη γη  που  αποδεδειγμένα αποτελεί ένα κλειστό σύστημα που δυσκολεύεται πλέον να αναπληρώσει τις ανάγκες επιβίωσής του . Όταν  η σχέση ανθρώπου φύσης μεταμορφώνει τα στοιχεία της φύσης με αποκλειστικό σκοπό την ικανοποίηση των αναγκών του ανθρώπου, μέσω του πλουτισμού και του κέρδους, με την κατασπατάληση των φυσικών πόρων, η μεταμόρφωση γίνεται βίαιη, καταστροφική και τροποποιεί την υπόσταση της φύσης χωρίς, βιωσιμότητα και αναπλήρωση των φυσικών πόρων. Τότε πλέον οδηγούνται η φύση και άνθρωπος στην καταστροφή, όπως δείχνουν οι τάσεις από τα υπαρκτά καταστροφικά αποτελέσματα.

Αριστερά, Περιβάλλον και Ευημερία

Η Αριστερά τελευταία διεύρυνε τους ορίζοντες της. Ενδιαφέρεται πλέον και για τον άνθρωπο και για τη φύση. Χρειάζεται να διεκδικήσει όμως  μια νέα λογική σχέση, όσο γίνεται πιο αρμονική, μεταξύ ανθρώπου και φύσης, τουλάχιστον σε τελευταία ανάλυση, μια μεταβολική σχέση με αμοιβαίο όφελος του ζωτικού φυσικού περιβάλλοντος από τη μία και του ανθρώπου από την άλλη. Την αξιοποίηση των φυσικών πόρων αλλά και την αναπλήρωσή τους. Την προστασία του περιβάλλοντος και την ευημερία του ανθρώπου.

Το όραμα της κοινωνικής προόδου που βασίζεται στη συνεχή διόγκωση των υλικών αναγκών είναι θεμελιακά αβάσιμο. Στην αναζήτηση ποιότητας ζωής, χωρίς μεταβολική σχέση με τη φύση, στην πραγματικότητα αποσαθρώνουμε τα θεμέλια της μελλοντικής ευημερίας. Διατρέχουμε τον κίνδυνο, αν δεν ξεκαθαρίσουμε ποια ευημερία, πως και με ποιους όρους, να χάσουμε την προοπτική της μακρόχρονης και διατηρήσιμης ευημερίας.

Οφείλουμε να επεξεργαστούμε και να διεκδικήσουμε ένα αξιόπιστο οικολογικά και κοινωνικά όραμα ευημερίας, που θα έχει σαφή οικολογικά όρια και νέου τύπου οργάνωση της κοινωνίας. Σε ένα κόσμο πεπερασμένων πόρων με υπολογίσιμα και οριοθετημένα όρια, αντικειμενικά περιορίζονται και τα όρια της οικονομικής μεγέθυνσης. Είναι επομένως αυτονόητο ότι ένα αξιόπιστο όραμα ευημερίας πρέπει να προκαθορίσει τα όριά του και σε οικονομικό επίπεδο και  να εξετάσει σε βάθος και το ζήτημα της ανάπτυξης. Γεγονός που σημαίνει ότι πρέπει να εξετασθούν οι ρυθμοί ανάπτυξης του πληθυσμού, οι πόροι που απαιτούνται για την κάλυψη της άνετης διατροφής του, της προστασίας του περιβάλλοντος στο οποίο ζει, τη διασφάλιση των  αναγκαίων μέσων διαβίωσης και επικοινωνίας του ανθρώπου, τις ενεργειακές ανάγκες και την ενεργειακή προοπτική του πλανήτη, σε συνθήκες εξάντλησης των μη ανανεώσιμων ενεργειακών πηγών και κυρίως του πετρελαίου, που καλύπτει σήμερα περίπου το 70% των αναγκών του ανθρώπου, σε όλους τους απαραίτητους για την επιβίωσή του τομείς. Διατροφή, ένδυση, βιομηχανία, μεταφορές, κατασκευές. φάρμακο, ιατρική, οικοσκευή, κίνηση, πολιτισμό κ.α.

Τέλος το σπουδαιότερο ζήτημα, η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και η ικανότητα του πλανήτη να «αφομοιώνει» τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, και να αναπληρώνει την κατασπατάληση των φυσικών πόρων που καταναλώνονται για τον υπαρκτό «πολιτισμένο» τρόπο ζωής του, αποτελεί το νέο ισχυρό πυλώνα της πολιτικής της αριστερής και ριζοσπαστικής πολιτικής.

Η κατάσταση του πλανήτη

Η συσσώρευση αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, η σταδιακή εξαφάνιση των δασικών εκτάσεων από τη γη, η αύξηση των υδάτων από το λιώσιμο των πάγων που προκαλεί η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη από την ανθρωποκεντρική ρύπανση, η  αποδυνάμωση της ικανότητας του κλίματος να απορροφά τις όλο και αυξανόμενες ποσότητες αερίων, στις εκπομπές CO₂ και άλλων των αερίων του θερμοκηπίου, απαιτούν και προδιαγράφουν μια ριζική, ανατρεπτικού χαρακτήρα αντιμετώπιση της ανάπτυξης, για να  αποφευχθούν επικίνδυνες κλιματικές αλλαγές.

Η περίφημη έκθεση του διεθνούς κύρους οικονομολόγου, λόρδου Nicolas Stern, έθεσε από το 2006 που ανέλαβε την πραγματοποίηση μιας επιστημονικής επισκόπησης των οικονομικών και των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, για λογαριασμό της Βρετανίας, έθεσε τις βάσεις για το διεθνή προβληματισμό γύρω από την κλιματική αλλαγή και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ένα μικρό μέρος 1% ετησίως του παγκόσμιου ΑΕΠ θα ήταν ικανό τότε το 2006 για να αντιμετωπίσουμε την κλιματική αλλαγή και να αποφύγουμε αργότερα δαπάνες της τάξης του 5%-20% του ΑΕΠ. Η ίδια έκθεση έθεσε ως στόχο σταθεροποίησης των εκπομπών άνθρακα στην ατμόσφαιρα, στα 550 ppm CO₂e (ισοδύναμο του διοξειδίου του άνθρακος).

Η τέταρτη Έκθεση Αξιολόγησης της Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) το 2007 υποστήριζε ότι θα χρειαστεί να τεθούν ως στόχος σταθεροποίησης των εκπομπών άνθρακα τα 450 ppm για να περιορισθεί η κλιματική αλλαγή σε μια μέση αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 2 C⁰. Η επιλογή αυτού του στόχου θα μπορούσε να σημαίνει μείωση μέχρι το 2050 των παγκόσμιων εκπομπών κατά 85% σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990.

Με το Πρωτόκολλο του Κιότο οι προηγμένες οικονομίες και ιδιαίτερα η Ευρωπαϊκή Ένωση  δεσμεύτηκαν να μειώσουν μέχρι το 2020 τις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου κατά περίπου 20% από τα επίπεδα του 1990. Η πρόσφατη κρίση χρέους της Ευρώπης αλλά και κυρίως, οι διαφωνίες που έχουν ξεσπάσει στους κόλπους των παγκόσμιων καταναλωτριών χωρών άνθρακα στις τελευταίες διασκέψεις της IPCC, σχετικά με τον περιορισμό των αερίων του θερμοκηπίου, δημιούργησε πρόσθετες δυσκολίες. Μπορεί οι δυσκολίες αυτές να μην υπονομεύουν τον στόχο της μείωσης του 20% το 2020,  αλλά απομακρύνουν την προοπτική υλοποίησης του στόχου της μείωσης των παγκόσμιων αερίων του θερμοκηπίου στο 85% μέχρι το 2050, που θα απαγόρευε την μη περαιτέρω  αύξηση της μέσης ετήσιας θερμοκρασίας παγκοσμίως, πέραν των 2 C⁰, θα απέτρεπε  μια τυχόν   επικίνδυνη εξέλιξη και θα σταθεροποιούσε μια διαχειρίσιμη κλιματική αλλαγή.

Από το 1995 που όταν διοργανώθηκε η Διεθνής Διάσκεψη για την κλιματική αλλαγή στο Κιότο έως το 2014 το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τη Μείωση του Κινδύνου των Καταστροφών (UNISDR) και το Βελγικό Κέντρο Έρευνας για την Επιδημιολογία των Καταστροφών (CRED) κατέγραψαν 6457 φυσικές καταστροφές, που προκάλεσαν 606.000 θανάτους, ενώ 4,1 δις άνθρωποι τραυματίστηκαν, έμειναν άστεγοι ή χρειάστηκαν επείγουσα βοήθεια.

Με την άνοδο της μέσης στάθμης της θάλασσας κινδυνεύουν εκατομμύρια χιλιόμετρα ακτογραμμής ανά τον κόσμο. Στην Ελλάδα κινδυνεύουν περίπου χίλια χιλιόμετρα ακτογραμμής. Το συνολικό σωρευτικό κόστος του σεναρίου μη δράσης για την ελληνική οικονομία, ως ποσοστό μείωσης του ΑΕΠ  του 2008 ως έτους βάσης, ανέρχεται σε 700 δις Ευρώ σε σταθερές τιμές. Σήμερα δεν υπάρχουν νεότεροι απολογισμοί.

Το μήνυμα που προκύπτει από όλα τα παραπάνω είναι πολύ δυσάρεστο. Ο κίνδυνος της κλιματικής αλλαγής απέχει μόνο λίγες δεκαετίες ενώ η ανθρωπότητα καταναλώνει με γρήγορους ρυθμούς τα αποθέματα των φυσικών πόρων και κυρίως περιορίζει με την ανθρωπογενή ρύπανση, την ικανότητα του πλανήτη να αφομοιώσει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις που οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στην κλιματική αλλαγή σε επικίνδυνη περιοχή.

Όσον αφορά της οικονομικές και εδαφικές επιπτώσεις και τις καταστροφές ανθρώπου και φύσης που θα προκληθούν από την ανύψωση των υδάτων και την καταστροφή εκτεταμένων παραθαλασσίων εδαφών, το κόστος τους θα είναι δυσβάστακτο για την παγκόσμια οικονομία. Αν συνυπολογισθεί και το γεγονός ότι θα χρειαστούν πολλές δεκαετίες για να αλλάξουν μορφή τα συστήματα ενέργειας που χρησιμοποιεί ο άνθρωπος σήμερα, ένας  υπερθερμασμένος πλανήτης, ενδέχεται να αποτελέσει την σοβαρότερη απειλή για την επιβίωση του ανθρώπου. Η Γη είναι ένα κλειστό σύστημα με πεπερασμένους πόρους που δεν μπορούν να αναπληρωθούν αν ο πλανήτης απολέσει την ικανότητα αναπλήρωσής τους. Μπορεί το κλίμα να μπήκε αργά στο παιχνίδι της ανθρώπινης επιβίωσης, ωστόσο μπορεί να αποδειχτεί «η μητέρα όλων των ορίων» που θα απαιτηθούν για την επιβίωση της ανθρωπότητας.

Οι πρόσφατες κλιματολογικές ενδείξεις που λόγω της υψηλής τεχνολογίας στην επικοινωνία γίνονται ορατοί από όλο τον κόσμο, της αύξησης των αερίων του θερμοκηπίου, το λιώσιμο των πάγων στους πόλους του πλανήτη, οι τεράστιες θερμοκρασιακές διαφορές που φτάνουν στους 100 C⁰  (-50 ~ +50), η εισβολή αρκτικού ψύχους και ισχυρών τυφώνων με πολλές χιλιάδες νεκρούς στις ευάλωτες περιοχές (Φιλιππίνες), με το πάγωμα του νερού στους καταρράκτες του Νιαγάρα, με τις πλημμύρες των μεγάλων ποταμών (Τάμεσης), με τις εκατοντάδες καταιγίδες υψηλής έντασης που σφυροκοπούν τον πλανήτη κάθε χρόνο, με την επικείμενη ξηρασία στη Νότιο Ευρώπη, αποτελούν «χειροπιαστά» δείγματα ότι η Κλιματική Αλλαγή είναι εδώ και ο πλανήτης βαδίζει σε ορίζοντα μερικές δεκαετίες, προς εκείνο το οριακό σημείο όπου η φύση θα πάρει την εκδίκησή της για τον βιασμό της από τον άνθρωπο.

Όσον αφορά τις οικονομικές συνέπειες των καταστροφών η πρόσφατη  Έκθεση σημειώνει πως δεν υπάρχει συνολική και επίσημη εικόνα (μάλλον δεν δημοσιοποιείται επί το επιεικέστερο)  Το Γραφείο Καταστροφών του ΟΗΕ εκτιμά ότι το ετήσιο κόστος των καταστροφών, συμπεριλαμβανομένων των σεισμών και των «τσουνάμι» ανέρχεται σε 235-285 δισεκατομμύρια ευρώ , δηλαδή 4,7-5,7 δισεκατομμύρια ευρώ την εικοσαετία 1995-2015.

Ο καθηγητής Deparati Guha-Sapir, επικεφαλής του CRED δήλωσε, κατά την παρουσίαση της Έκθεσης, ότι «η κλιματική αλλαγή, η μεταβλητότητα του κλίματος και τα ακραία καιρικά φαινόμενα  αποτελούν απειλή για την επίτευξη του στόχου της βιώσιμης ανάπτυξης και της εξάλειψης της φτώχειας. Πρέπει να μειώσουμε τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και να αντιμετωπίσουμε τους άλλους παράγοντες κινδύνου, όπως η άναρχη αστική ανάπτυξη, η περιβαλλοντική υποβάθμιση και τα κενά στην έγκαιρη προειδοποίηση»