CRISIS..what else?

Bleeps.gr 

CRISIS..what else?

Ήταν κατά την περίοδο της φυλάκισής του όταν ο Antonio Gramsci εισήγαγε τον όρο «πολιτιστική ηγεμονία» για να περιγράψει και να αναλύσει τις επικρατούσες πολιτιστικές νόρμες στην κοινωνία. Δημόσια, η ανάδειξη των αντιληπτικών αδυναμιών της ατομικής κοινής λογικής αναστέλλουν την αντίληψη της γενικότερης συστημικής κοινωνικοοικονομικής εκμετάλλευσης του ατόμου από την «πολιτιστική ηγεμονία».(α)

Αργότερα ο Νίκος Πουλαντζάς υποστήριξε ότι ο ρόλος του κράτους δεν είναι μόνο να καταστέλλει τα καταπιεζόμενα κοινωνικά στρώματα, αλλά και να αποκτά τη συγκατάθεσή τους για κάθε κρατική πολιτική. Σε αυτή τη λογική οι θεσμοί χρησιμοποιούνται για να κερδίζεται η κοινωνική συγκατάθεση.(β)

Οι μέθοδοι της προπαγάνδας είναι γνωστοί από την εποχή του συγγράματος propaganda του Edward Bernays και το πώς οι θεσμοί μπορούν να χρησιμοποιηθούν με σκοπό την επίτευξη όποιου στόχου από τις ηγεμονικές κοινωνικές ομάδες και το κράτος. Αυτό επεκτείνεται στον τομέα του πολιτισμού και τους θεσμούς του, όπως οι σχολές καλών τεχνών και τα μουσεία.(γ)

Δεν ήταν παρά όταν η Chantal Mouffe ανέδειξε την ανησυχία ότι κάτω από τη σκέπη του μεταφορντισμού οι καλλιτέχνες που εργάζονται εντός του συστήματος είναι εντελώς χειραγωγημένοι και μετατρέπονται σε επιχειρηματίες, όντας δεσμευμένοι στο να συνεισφέρουν στην αναπαραγωγή του συστήματος. Αντιστάσεις είναι ακόμα εφικτές ωστόσο. Το «αγωνιστικό» πνεύμα των καλλιτεχνών(δ) στην εποχή της μεσοβασιλείας(ε) (A. Negri) θα μπορούσε να επικεντρωθεί στον κύριο στόχο της δημιουργίας νέων υποκειμενικοτήτων και συνεργασίας νέων κόσμων, οι οποίοι θα έθεταν τις βάσεις για αυτο-οργάνωση του νέου κολεκτιβιστικού κοινωνικού υποκειμένου, που οι θεωρητικοί της εποχής θα ονόμαζαν το «πλήθος».

Παρόλα αυτά, στον τομέα της τέχνης του δημόσιου χώρου, που έχει μετατραπεί σε κύριο αντικείμενο ενδιαφέροντος ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία, παρατηρούμε τη διείσδυση της εταιρικής λογικής και του κράτους σε μια «ανταγωνιστική» προσέγγιση, ενώ οι ανεξάρτητες φωνές είτε κρατώνται στη σιγή, είτε καθυποτάσσονται.

Πολύ πρόσφατα η Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας (δημόσια Πανεπιστημιακή Σχολή) μέσω του πρύτανη Γ. Χαρβαλιά, σε συνεργασία με τον Δήμο Νίκαιας και την Γ. Κολυβήρα, ιδιοκτήτρια γκαλερί, οργάνωσαν ένα φεστιβάλ για την τέχνη του δρόμου με τον τίτλο “CRISIS[?]WHAT CRISIS[?]” (ΚΡΙΣΗ[?], ΠΟΙΑ ΚΡΙΣΗ[?]), από το οποίο οι Έλληνες αρτιβιστές αποκλείστηκαν, ως αναμενόμενο. Οι διοργανωτές κάλεσαν 20 Ευρωπαίους καλλιτέχνες για να δημιουργήσουν έργα για το φεστιβάλ.

Το επιχείρημα για την επιλογή αυτή ήταν ότι οι τοπικοί καλλιτέχνες δεν μπορούν να «σκεφτούν» καθαρά, λόγω της καταπιεστικής κοινωνικοοικονομικής πραγματικότητας που βιώνουν. Σε σχετικό δημοσίευμα αναφέρεται: «Σίγουρα ένας νέος Έλληνας καλλιτέχνης εξαιτίας της κατάστασης που βιώνει είναι πιεσμένος και αυτό τον ωθεί να κάνει πράγματα που έχουν εκρηκτικότητα»(στ) . Επιπλέον οι  διοργανωτές δήλωσαν ότι «η Αθήνα είναι περισσότερο μουτζουρωμένη, παρά ζωγραφισμένη, σε κάθε σημείο της τα τρένα είναι ‘στολισμένα’»(ζ) και ότι εξαιτίας της υπάρχουσας εκρηκτικής κατάστασης έχει έρθει ο καιρός για εξωστρέφεια «θέλουμε να κάνουμε την αρχή της εξωστρέφειας».(η) Ο στόχος σύμφωνα με τους διοργανωτές είναι να δείξουν στο εξωτερικό ότι πολιτιστικές πρωτοβουλίες λαμβάνουν χώρα στην Ελλάδα και ότι οι Έλληνες καλλιτέχνες θα έχουν την ευκαιρία να προσκληθούν και να δημιουργήσουν στο εξωτερικό: «Αυτό το στόχο είχε και το κάλεσμα των ξένων καλλιτεχνών, να γίνει αρχή ώστε να δουλέψει το σύστημα αντιστρόφως ανάλογα: Έλληνες καλλιτέχνες να προβληθούν ή να προσκληθούν και να δημιουργήσουν σε χώρες της Ευρώπης».(θ) Η τελευταία και πιο περίεργη ανακοίνωση στα ΜΜΕ, όπως το αντιλαμβάνομαι, ήταν ότι ο “le M.U.R.”(ι) είναι μια άμεση προσπάθεια να θεσμοποιηθεί η τέχνη στον δρόμο και γιατί όχι(;) ο αρτιβισμός.

Τα ερωτήματα που μου δημιουργούνται είναι τα εξής:

1. Γιατί σε αυτό το στάδιο της «Κρίσης» όταν οι καταπιεσμένες κοινωνικές ομάδες έχουν υποκύψει στις πρακτικές του νεοφιλελευθερισμού αυτή η πρωτοβουλία πραγματοποιείται, υπό τη σκέπη ενός κρατικού θεσμού;

2. Η τέχνη στη δημόσια σφαίρα είναι εταιρική τέχνη και θα πρέπει να αναπτύσσεται μόνο με αυτό τον τρόπο, ενώ οι ανεξάρτητοι καλλιτέχνες θα λογοκρίνονται και θα αποκλείονται; Είναι και αυτό άλλη μια εκδήλωση Δημοκρατίας;

3. Η συστημική προσπάθεια της «επανεγγραφής» της ιστορίας ή η διατήρηση όποιων πραγμάτων θα εξυπηρετούσαν το προμελετημένο νεοφιλελεύθερο μέλλον είναι ο σκοπός θεσμών όπως οι σχολές καλών τεχνών, ειδικά όταν ο τοπικός αρτιβισμός έχει αναγνωρισθεί διεθνώς, αλλά το ακαδημαϊκό προσωπικό της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας τον αγνοεί; Πώς είναι δυνατή η υπόσχεση-οποιασδήποτε φύσης-απέναντι στους Έλληνες καλλιτέχνες από ένα θεσμό που ο ίδιος δεν τους προσφέρει «χώρο» για αγωνιστική δημιουργία, αλλά τους αποκλείει, αναφέροντας με «κομματικού» τύπου ρητορική πιθανή προβολή στο εξωτερικό και συνεργασίες;

4. Ποιος είναι ο ρόλος που καλείται ένας καλλιτέχνης να παίξει σε αυτό το περιβάλλον; Θα μετατραπεί σε «κάτι άλλο» ή θα δεχθεί «αξιολόγηση» (le M.U.R.) προκειμένου να «βάψει» σε προκαθορισμένους τοίχους;

References

α. Gramsci, A. Selections from the Prison Notebook, 1971

β. Poulantzas, N. Classes in Contemporary Capitalism, [1973] 1975

γ. Bernays, E. L. Propaganda, 1928

δ Mouffe, C. “Strategies of Radical Politics and Aesthetic Resistance”. URL: Tελευταία πρόσβαση 20/5/2013

ε. Hardt, Μ.-Negri, Α. Multitude: War and Democracy in the Age of Empire, 2004

στ. Γρυπάρης, B. “ΤΟ ATHENS STREET ART FESTIVAL και ο ΤΟΙΧΟΣ”, Athens Voice magazine, 1-7 Αυγούστου 2013, σ. 38

ζ. Ό.π., σ. 37

η. Ό.π., σ. 37

θ. Ό.π., σ. 38

ι. Ό.π., σ. 38

 CRISIS..what else?

It was during the period of his imprisonment, that Antonio Gramsci introduced the term “cultural hegemony” to describe and analyze the prevailing cultural norms within the society. Publicly, the emergence of the perceptual limitations of personal common sense inhibit the individual person’s perception of the greater nature of the systematic socio-economic exploitation made possible by cultural hegemony.(a)

As later on was argued by Nicos Poulantzas the state’s role is not only to repress the oppressed social groups, but also to obtain their consent, for any state practices. In this way institutions are used to obtain this social consent.(b)

The methods of propaganda are well known since Edward Bernays’ “propaganda” and how institutions can be used towards the achievement of any goal by the hegemonic social groups and the state. This expands in the field of culture and it’s institutions like art schools and museums.(e)

It was not until Chantal Mouffe rouse the concern that under post-fordist conditions, artists working inside the system are totally instrumentalised and transformed into business people; they are bound to contribute to the reproduction of the system. Resistances are still possible though. The “agonistic” action of artists(c) within this interregnum era(d) (A. Negri) could be focused in the main task of producing new subjectivities and the elaboration of new worlds that would create the conditions for the self-organization of the new collective social subject, that post-operaists call the multitude.

However in the field of street art which has become a main “attraction” for the last decade, we have been experiencing the proliferation by corporate logic and the state in an “antagonistic” policy, while independent voices are either kept in silence, or subjugated.

Most recently the Αthens School of Fine Arts (state University) through Dean G. Harvalias in collaboration with municipality of Nikea and private gallery owner G. Kolivira organized a “crisis” street art festival entitled “CRISIS[?]WHAT CRISIS[?]”, from which Greek artivists were of course excluded. The organizers invited 20 European artists to create works for the festival.

The argument raised for this decision was that local artists cannot act clearly due to the pressure imposed to them by the current socioeconomic situation. In addition to that organizers stated that Athens is more smutted than painted due to the existing social explosiveness and that it is high time for “extroversion” to occur. The goal according to them is to show abroad that in Greece cultural initiatives are still taken and that Greek artists will have the opportunity to be invited to create abroad. The final and most bizarre announcement in the press was “le M.U.R.” a direct attempt, as I see it, to institutionalize street art and why not (?) “artivism” .(f)

The questions rising in my mind are:

1. Why at this stage of the “Crisis” when the oppressed social groups have bowed to the practices of new liberal policy, this initiative takes place, under the “wings” of a state institution?

2. Is public sphere art, a corporate art that should flourish only in this way, while independent artists are to be censored and excluded? Is this, one more demonstration of democracy?

3. The systematic effort to “rewrite” history or keep what would benefit the pre-planned new liberal future is the purpose of institutions like fine art schools, especially when the local “artivism” has been globally acclaimed but the faculty of Athens School of Fine Arts ignores?

4. What is the role an artist should play in this environment? Is it to become the “what else?” commissioner, or accept “evaluation” (le M.U.R.) in order to paint on pre-indicated walls?

References

a. Gramsci, A. Selections from the Prison Notebook, 1971

b. Poulantzas, Nicos. Classes in Contemporary Capitalism. NLB, 1975 (orig. 1973)

c. Mouffe, C. “Strategies of Radical Politics and Aesthetic Resistance”. Available from http://truthisconcrete.org/texts.

d. Accessed 20/5/2013Michael Hardt Antonio Negri : Multitude: War and Democracy in the Age of Empire (2004)

e. Edward L. Bernays: Propaganda (1928)

f. Athens Voice magazine Billy Γρυπάρης 1-7 Αυγούστου 2013 “ΤΟ ATHENS STREET ART FESTIVAL και ο ΤΟΙΧΟΣ”