ΚΡΙΤΙΚΗ
ΑΠΟΔΟΜΗΣΗ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΝΟΜΟΥ
“ΓΙΑ
ΤΗΝ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ, ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ
ΑΙΓΙΑΛΟΥ
ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΙΑΣ”
των
Μαριλένας Ιατρίδου και Ελένης
Πορτάλιου
Το σχέδιο νόμου για την «οριοθέτηση, διαχείριση» και κατ’
ευφημισμόν «προστασία αιγιαλού και
παραλίας», που έχει συναντήσει τη γενική ελληνική και διεθνή κατακραυγή,
οδηγεί σε μη αναστρέψιμη καταστροφή το παράλιο, παραλίμνιο και παραποτάμιο
φυσικό και πολιτισμικό κεφάλαιο της χώρας, καθώς αίρει την κατά προτεραιότητα
προστασία των οικοσυστημάτων, επιτρέποντας επεμβάσεις στο ανεπανάληπτο και
πολύμορφο ελληνικό τοπίο, με την ιδιαίτερη ταυτότητα της βιοποικιλότητας, της
εναλλαγής και της μικροκλίμακας.
Το σχέδιο νόμου καταργεί την
απρόσκοπτη κοινωνική πρόσβαση στις περιοχές που αναφέρεται και οι οποίες
αποτελούν δημόσια κτήση, δηλαδή κοινόχρηστα αγαθά, προσβάσιμα σε όλους τους
πολίτες. Καταργεί, δηλαδή, ένα τρόπο κοινωνικής συμβίωσης/συλλογικής αναψυχής,
που έχει διαμορφωθεί σε βάθος χρόνου και αφορά τα εκατομμύρια κατοίκων της
χώρας.
Το σχέδιο νόμου παραδίδει στο ιδιωτικό
κεφάλαιο προς εκμετάλλευση ένα φυσικό και πολιτισμικό πόρο ανυπολόγιστης αξίας,
καθώς αυτός φέρει ιδιαίτερα, μοναδικά χαρακτηριστικά, που σε αρκετές
περιπτώσεις έχουν οδηγήσει στη θεσμοθέτηση περιοχών ως εξαιρετικού φυσικού
κάλλους. Με την επιτρεπόμενη εντατική εκμετάλλευση, οι παράλιες, παραλίμνιες
και παραποτάμιες ζώνες πρόκειται ν’ αλλοιωθούν ως προς το φυσικό τους ανάγλυφο
και να δομηθούν, οδηγώντας σε απρόσωπα και καταρρέοντα πρότυπα τουριστικής
ανάπτυξης, μαζικού, all
inclusive, τουρισμού (Τυνησία, Ισπανία)
και σε φούσκα ακινήτων, δηλαδή σε πληθωρισμό εγκαταστάσεων διαμονής και
αναψυχής.
Το σχέδιο νόμου έχει συνταχθεί κατά
παράβαση των άρθρων 24 και 5 του Συντάγματος και των διεθνών υποχρεώσεων της
χώρας για την προστασία των ακτών και του τοπίου, όπως είναι η σύμβαση της
Βαρκελώνης , η οποία ισχύει ανεξαρτήτως αν έχει κυρωθεί με νόμο, και απαγορεύει
τη δόμηση εντός 100 μ. παράλιας ζώνης.
Τίθεται το ερώτημα : γιατί χρειάζεται
ένας νέος νόμος, όταν ο ισχύων 2971/2001 μπορεί να προστατεύει οριακά, με
ορισμένες αναγκαίες προσθήκες, τον αιγιαλό και την παραλία, εφ’ όσον βέβαια
εφαρμόζεται. Όπως γνωρίζουμε, όμως, η οικοδομική αυθαιρεσία, είναι εκτεταμένη
και συνίσταται σε ιδιωτικά αυθαίρετα πάσης φύσεως και μεγέθους, σε κατάληψη από
επιχειρηματίες τουρισμού και αναψυχής κοινοχρήστων ακτών, σε ιδιωτικές
περιφράξεις παραλιών, σε νυχτερινά διασκεδαστήρια πάνω στο κύμα, σε ρύπανση
υδάτινων πόρων και καταστροφή οικοσυστημάτων, κ.λπ.
Προάγγελος καταστροφικών «επενδύσεων»
μαμούθ, στις οποίες η σημερινή κυβέρνηση ομνύει και τις προωθεί με το σχέδιο
νόμου και τις Στρατηγικές Επενδύσεις μέσω ΤΑΙΠΕΔ, υπήρξαν οι ΠΟΤΑ (Πρότυπη
Οργανωμένη Τουριστική Ανάπτυξη) στην Πύλο και στα Ιαματικά Λουτρά Κυλλήνης.
Στην Πύλο ιδιωτικοποιήθηκαν τεράστιες εκτάσεις, δημιουργήθηκε μια ισομεγέθης με την πόλη
κλειστή τουριστική πόλη και επλήγη ο τοπικός τουρισμός μικρής κλίμακας , ο
οποίος πρέπει, επίσης, να αναπτύσσεται τηρώντας όλους τους περιβαλλοντικούς και
άλλους κανόνες προστασίας.
Ο ισχύων, λοιπόν, νόμος τροποποιείται
όχι για να καλυφθούν υπαρκτά κενά αλλά για να εισαχθούν δυσμενέστερες διατάξεις
που επιτρέπουν μαζική κερδοσκοπική εκμετάλλευση και αποκλειστική εκμίσθωση της
δημόσιας κτήσης από επιχειρήσεις. Είναι χαρακτηριστικό των κινήτρων προώθησης
του νομοσχεδίου ότι το εισάγει ο υπουργός Οικονομικών, ενώ αυτό πραγματεύεται
θέματα που αφορούν κατά κύριο λόγο το ΥΠΕΚΑ.
Οι παραπάνω γενικές διαπιστώσεις
συγκεκριμενοποιούνται στα αντίστοιχα άρθρα του σχεδίου νόμου που εξετάζονται
στη συνέχεια.
ΑΡΘΡΟ
2 «Κυριότητα και προορισμός αιγιαλού, παραλίας, παλαιού
αιγιαλού, όχθης, παρόχθιας ζώνης και παλαιάς όχθης»
Με μικρές φραστικές αλλαγές στις
γενικές αρχές του ισχύοντος νόμου αφαιρείται η κατά προτεραιότητα προστασία των
οικοσυστημάτων, που αποτελεί βασικό στόχο της δημόσιας διαχείρισης, με
ελάχιστες, για πολύ ειδικούς λόγους, εξαιρέσεις.
Επίσης, το άρθρο 2, εξαιρεί από τον
ορισμό όχθεων και παρόχθιων ζωνών μεγάλο αριθμό λιμνών και ποταμών της χώρας,
μικρότερης έκτασης και όχι μόνο. Στις εξαιρέσεις του άρθρου 2 αναφέρονται
περιπτώσεις οι οποίες απορρέουν από σχετική υποχρέωση διεθνών συμβάσεων.
Πρόκειται για τις μνημονιακές δεσμεύσεις της χώρας.
ΑΡΘΡΟ
6 «Υποχρεωτική χάραξη παραλίας»
Είναι απαράμιλλη η σπουδή με την οποία
αντιμετωπίζεται «η έκδοση άδειας για την
εκτέλεση εργασιών κατασκευής λιμενικών, βιομηχανικών και τουριστικών ή
ιδιωτικών εν γένει έργων» ώστε, αν αυτή δεν έχει εκδοθεί εντός 2 μηνών, να
θεωρείται αυτοδίκαια «η ύπαρξη ζώνης παραλίας πλάτους 10μ.». Δεδομένης της
ισχύουσας γραφειοκρατίας και της υποβάθμισης ή ανυπαρξίας αρμόδιων υπηρεσιών, η
παραλιακή ζώνη θα περιοριστεί σε πολλές περιπτώσεις στα 10μ.
ΑΡΘΡΑ
10,11,12 ΚΑΙ 13 ΤΟΥ ΤΡΙΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ
Εδώ περιλαμβάνονται τα επικίνδυνα
επίμαχα σημεία - στόχοι της κυβερνητικής πολιτικής
ΑΡΘΡΟ
10 «Γενικές ρυθμίσεις για τις
παραχωρήσεις»
Στο άρθρο 10 «επιτρέπεται η παραχώρηση της χρήσης αιγιαλού, κοινόχρηστης παραλίας,
όχθης, κοινόχρηστης παρόχθιας ζώνης, πυθμένα και υδάτινου τμήματος θάλασσας και
ποταμού με σκοπό την οικονομική τους αξιοποίηση και την εκτέλεση έργων, σύμφωνα
με τις ειδικότερες διατάξεις των άρθρων 11,12,13. Η πρόσβαση του κοινού στις
παραχωρούμενες εκτάσεις δεν είναι δεδομένη αλλά παρέχεται κατόπιν στάθμισης
συμφερόντων». Αδιανόητο είναι, παρότι περιέχεται στο σχέδιο νόμου, το ότι
στις παραχωρούμενες εκτάσεις μπορεί να περιλαμβάνονται «κηρυγμένοι αρχαιολογικοί χώροι, μνημεία, ιστορικοί τόποι ή
προστατευόμενες περιβαλλοντικά περιοχές, τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους ή
ευπαθή οικοσυστήματα, με σύμφωνη γνώμη των κατά περίπτωση αρμόδιων υπουργείων».
Πρόκειται για την ιδιωτική
εκμετάλλευση των κατ’ εξοχήν μη δυνάμενων ν’ αξιοποιηθούν, λόγω της εξαιρετικής
τους σημασίας, οικοσυστημάτων, πολιτιστικών και φυσικών μνημείων, τα οποία σε
σύντομο χρονικό διάστημα θα καταστραφούν λόγω της ευπάθειας του χαρακτήρα τους
και φυσικά δεν θα αναγεννηθούν από τις στάχτες τους.
ΑΡΘΡΟ
11 «Παραχώρηση απλής χρήσης αιγιαλού και
παραλίας»
ΑΡΘΡΟ
12 «Παραχώρηση χρήσης για την εκτέλεση
έργων»
Στο άρθρο 11 επιτρέπεται χωρίς κανένα
περιορισμό χαρακτήρα και μεγέθους η παραχώρηση της απλής χρήσης αιγιαλού και
κοινόχρηστης παραλίας «για την
εξυπηρέτηση λουομένων ή την αναψυχή του κοινού», όπως και η παραχώρηση «τμημάτων αιγιαλού και κοινόχρηστης παραλίας
σε πρόσωπα που εκμεταλλεύονται όμορες ξενοδοχειακές επιχειρήσεις, κατασκηνώσεις
(κάμπινγκ) και καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος». Με τις παραχωρήσεις
αυτές μπορεί να ιδιωτικοποιηθεί πλήρως η παραλία και η ελεύθερη πρόσβαση του
κοινού σ’ αυτή ν’ απαγορευτεί. Δεν πρόκειται, όμως, μόνο γι’ αυτή την επίπτωση.
Ορισμένοι θεωρούν ήπιες και αναστρέψιμες χρήσεις τα τραπεζοκαθίσματα, τις
ξύλινες κατασκευές, τις ομπρέλες, τα υπαίθρια αναψυκτήρια, κ.λπ. Αυτό δεν είναι
σωστό, γιατί όλη αυτή η συσσώρευση αστικών χρήσεων στο φυσικό τοπίο διαταράσσει
τα ευπαθή οικοσυστήματα και οπωσδήποτε εγκαθιστά ένα τεχνητό στη θέση του
φυσικού περιβάλλοντος.
Τα παραπάνω ισχύουν ομοίως για την
προβλεπόμενη στο άρθρο 13 παραχώρηση «θαλάσσιου
ή λιμναίου χώρου χωρίς παρέμβαση στον αιγιαλό ή την όχθη, για την τοποθέτηση α)
πλωτών εξεδρών εμβαδού μέχρι 150 τ.μ., β) θαλάσσιων ή λιμναίων πάρκων αναψυχής
έως και 1500 τ.μ. για την εξυπηρέτηση πολιτιστικών σκοπών ή ψυχαγωγίας των
λουόμενων ή άλλων σκοπών που προβλέπονταν από ειδικές διατάξεις».
Όταν πηγαίνουμε στη φύση δεν
χρειάζεται να καταναλώνουμε άσχετες με το περιβάλλον και προσφερόμενες με
οικονομικό αντίκτυπο υπηρεσίες. Τα παιδιά για παράδειγμα παίζουν στη θάλασσα,
δεν έχουν ανάγκη νεροτσουλήθρες ή ντίσνεϊλαντ πάνω στα κύματα. Εγκαταστάσεις
όπως οι προβλεπόμενες παραπάνω πλήττουν βάναυσα την απόλαυση και την αισθητική
του τοπίου, δημιουργώντας ανάλογα προβλήματα με αυτά που δημιουργούν οι
λεγόμενες ήπιες κατασκευές.
Με το άρθρο 12 «παραχωρείται η χρήση αιγιαλού, παρακείμενης στον αιγιαλό ζώνης
θάλασσας ή λιμνοθάλασσας πλάτους μέχρι 500 μ., όχθης, παρόχθιας ζώνης και
υδάτινου στοιχείου ποταμών ή λιμνών που αναφέρει το άρθρο 2, σε φορείς του
δημοσίου και ιδιωτικές επιχειρήσεις» για πάσης φύσεως σκοπούς είτε τέλεσης έργων είτε για την εφαρμογή άλλων
επιχειρηματικών σχεδίων. Είναι σίγουρο
ότι, ιδιαίτερα σε τουριστικές περιοχές, δεν θα υπάρξει ελεύθερη παραλία
αλλά εν σειρά ιδιωτικές εγκαταστάσεις πάνω στο κύμα.
ΑΡΘΡΟ
13 «Ειδικές
περιπτώσεις παραχώρησης»
Στο άρθρο 13 επιτρέπεται η παραχώρηση
της χρήσης «νησίδων, υφάλων, σκοπέλων και
αβαθών θαλάσσιων εκτάσεων και του συνεχόμενου αιγιαλού και της παραλίας για την
εξυπηρέτηση σκοπών γεωργικών, κτηνοτροφικών, αλιευτικών, ναυταθλητικών,
τουριστικών και εν γένει επιχειρηματικών». Είναι προφανές ότι τα παραπάνω,
πλην ορισμένων παραγωγικών δραστηριοτήτων του πρωτογενούς τομέα που δεν
αντιτίθενται στην ισορροπία των οικοσυστημάτων, θα διαταράξουν τα οικοσυστήματα
και μπορεί να έχουν αλυσιδωτές επιπτώσεις στην αναπαραγωγή της ιχθυοπανίδας,
στη διαμονή ζώων και πουλιών, στη βιοποικιλότητα και εν γένει την αναπαραγωγή
φυσικών πόρων.
Στο άρθρο 13 επιτρέπεται, επίσης, «η επιχωμάτωση θαλάσσιου χώρου για την
εξυπηρέτηση επιχειρήσεων που ασκούν σε όμορη με τον αιγιαλό έκταση
επιχειρηματική δραστηριότητα τουριστικών μονάδων, η οποία έχει ενταχθεί στο
θεσμικό πλαίσιο των στρατηγικών επενδύσεων» (περιοχές που παραχωρούνται από
το ΤΑΙΠΕΔ ή εντάσσονται στο fast
truck). Για κάθε ξενοδοχειακή
κλίνη, η θάλασσα μπαζώνεται 5 τ.μ. Αυτό φαίνεται να φωτογραφίζει το Ελληνικό
και άλλες γνωστές περιπτώσεις.
ΑΡΘΡΟ
15 «Νομιμοποίηση αυθαίρετων κατασκευών»
«Έργα
που κατασκευάστηκαν πριν την έναρξη ισχύος του νόμου στον αιγιαλό(!), την
παραλία, ή τη θάλασσα, την όχθη, την παρόχθια ζώνη και το υδάτινο στοιχείο
ποταμών και λιμνών που αναφέρονται στο άρθρο 2 μπορούν να νομιμοποιηθούν».
Αν συσχετίσουμε την παραπάνω διάταξη με τις περιπτώσεις των αλλεπάλληλων
κατά καιρούς νομιμοποιήσεων γενεών αυθαίρετων κατασκευών, είναι η πρώτη φορά που
δεν εξαιρούνται οι κατασκευές τις οποίες ορίζει το σχέδιο νόμου. Μια φορά στο παρελθόν
υπήρξαν κατ’ εξαίρεση νομιμοποιήσεις κτισμάτων ειδικά του ΕΟΤ, που είχαν
κατασκευαστεί, όμως, εντός μιας ορισμένης χρονικής περιόδου. Ο στόχος είναι
εισπρακτικός, αν και ελλοχεύει ο κίνδυνος δικαστικής προσβολής της
νομιμοποίησης. Επομένως, οι αυθαιρετούντες μικροϊδιοκτήτες δεν είναι σίγουρο
ότι θα σπεύσουν, μετά και τις πρόσφατες εμπειρίες, να νομιμοποιήσουν τα
αυθαίρετά τους. Σίγουρα όμως οι αυθαίρετοι επιχειρηματίες με τις παράνομες
εγκαταστάσεις ξενοδοχείων, κέντρων αναψυχής κ.λπ. θα επιβραβευτούν και το
πιθανότερο θα συνεχίσουν με νέες αυθαιρεσίες.
ΑΡΘΡΟ
19 «Καθορισμός της ζώνης λιμένα»
Αν και κατ’ αρχήν «η χερσαία ζώνη κατ’ αρχήν δεν επιτρέπεται να επεκτείνεται πέρα από την
πλησιέστερη ρυμοτομική γραμμή του εγκεκριμένου σχεδίου πόλης», αμέσως μετά
θεσπίζονται εξαιρέσεις με «σύμφωνη γνώμη
του ΥΠΕΚΑ». Η διάταξη αυτή δεν είναι αποδεκτή ιδίως για τα νησιά και τους
παραδοσιακούς οικισμούς. Επίσης, επιτρέπεται «η περίφραξη ολόκληρης ή μέρους της
οριοθετημένης χερσαίας ζώνης λιμένα». Η διάταξη αυτή είναι, επίσης,
απαράδεκτη γιατί αίρει τον κοινόχρηστο χαρακτήρα του λιμένα.
ΓΙΑ
ΕΝΑ ΜΑΖΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΠΟΣΥΡΣΗΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΝΟΜΟΥ
Τούτων
δεδομένων, το σχέδιο νόμου «για την
οριοθέτηση, διαχείριση και προστασία αιγιαλού και παραλίας» είναι
απαράδεκτο και πρέπει ν’ αποσυρθεί.
Ευτυχώς έχουν ευαισθητοποιηθεί πολλές
δεκάδες περιβαλλοντικές, κοινωνικές, επιστημονικές οργανώσεις και χιλιάδες
ενεργοί πολίτες σε όλη την Ελλάδα, που συντονίζονται στο Δίκτυο «ΠΑΡΑΛΙΕΣ ΩΡΑ ΜΗΔΕΝ». Το Δίκτυο γενικά και ειδικότερα η
οργανωτική επιτροπή διαχέουν τη γνώση και την κριτική πανελλαδικά, στηρίζουν τοπικές εκδηλώσεις,
παράγουν έντυπο υλικό για διανομή, παρεμβαίνουν στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, κινητοποιούν τους πολίτες άλλων ευρωπαϊκών
χωρών.
Σημαντικό μέσον πίεσης αποτελεί η συγκέντρωση υπογραφών που γίνεται μέσα
από τις πλατφόρμες avaaz.org, change.org, Facebook. Ήδη οι υπογράφοντες
πλησιάζουν τις 200.000 και ο στόχος είναι μισό εκατομμύριο. Ο Υπέρ-Μαραθώνιος «240 χιλιόμετρα για τον
Αιγιαλό», που θα διεξαχθεί από τις 8 ως τις 12 Ιουλίου και συντονίζεται από
το ραδιόφωνο 105,5 Στο Κόκκινο, προγραμματίζεται ήδη.
Στην ιστοσελίδα του Δικτύου θα
αναρτώνται όλα τα στοιχεία και οι εκδηλώσεις ώστε να ενισχύονται οι κατά τόπους
οργανωτές από περισσότερο κόσμο. Οι φορείς που προστίθενται στην αρχική λίστα
μπορεί να υπογράφουν το κοινό ψήφισμα των ήδη περίπου 100 φορέων και να το
διακινούν σε άλλους.
